Tlenek węgla to nazwa, która może dotyczyć dwóch substancji – czadu, zwanego prawidłowo tlenkiem węgla (II) oraz dwutlenku węgla, zwanego tlenkiem węgla (IV). Znacznie częściej mianem tym określa się jednak czad.
Tlenek węgla (II)
Tlenek węgla (II), zwany powszechnie czadem, to bezbarwny i bezwonny gaz o wzorze chemicznym CO. Powstaje w wyniku spalania węgla lub substancji organicznych przy ograniczonym dostępie do tlenu. W powietrzu spala się niebieskim płomieniem, a produktem tej reakcji jest tlenek węgla (IV). Tlenek węgla (II) jest reduktorem stosowanym w procesach przemysłowych, np. w produkcji stali. Mieszanina CO i H2 (tak zwany gaz syntetyczny) służy do otrzymywania wielu związków organicznych – w zależności od warunków reakcji oraz użytego katalizatora otrzymuje się różne związki.
Omawiany związek jest silnie trujący. Może powstać w mieszkaniach np. podczas spalania gazu ziemnego w niewyregulowanych piecykach. Czad ma większą zdolność do wiązania się z tlenem niż hemoglobina. Połączenie tlenku węgla (II) z hemoglobiną stanowi przyczynę blokowania transportu tlenu do komórek. W efekcie dochodzi do kwasicy metabolicznej, a w konsekwencji do zgonu. Stężenie czadu w powietrzu równe 0,5% objętościowych powoduje utratę przytomności i zgon w ciągu kilku minut. Natomiast przy stężeniu 1% śmierć następuje natychmiast. Takie zatrucie zwane jest powszechnie zaczadzeniem.
Tlenek węgla (IV)
Tlenek węgla (IV) jest powszechnie znany jako dwutlenek węgla. To niepalny, bezbarwny gaz o lekko kwaskowatym smaku. Jego gęstość jest około 1,5 razy większa od gęstości powietrza. W odróżnieniu od tlenu węgla (II) nie jest on trujący, choć może wywoływać duszności, gdy jest go zbyt wiele w powietrzu. Dwutlenek węgla rozpuszcza się w wodzie tworząc kwas węglowy (IV).
W laboratorium otrzymuje się go przez rozkład węglów kwasem, a w przemyśle przez spalanie koksu lub rozkładu kamienia wapiennego. Powstaje również jako produkt uboczny podczas fermentacji. Służy jako surowiec w wielu gałęziach przemysłu, np. do otrzymywania sody, mocznika czy wypełniania gaśnic. Gaz ten jest popularny w przemyśle spożywczym, ponieważ wykorzystuje się go do produkcji wód gazowanych.
Zatrucie czadem
Zatrucie tlenkiem węgla stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zatruć inhalacyjnych na świecie. Biorąc pod uwagę fakt, że gaz ten jest bezwonny i bezbarwny, zwykle pozostaje niewykrywalny do momentu, w którym dojdzie do uszkodzenia narządów bądź do śmierci.
Przyczyny zatrucia czadem
Czad przedostaje się do ustroju drogami oddechowymi, a w mniejszej ilości również przez skórę i błony śluzowe. We krwi wiąże się z hemoglobiną, tym samym blokując powinowactwo hemoglobiny do cząsteczek tlenu. Po przedostaniu się do krwi około 15% tego związku przedostaje się do tkanek i wiąże się z mioglobiną oraz oksydazą cytochromu C. W efekcie następuje upośledzenie procesów wewnątrzkomórkowych.
Objawy zatrucia czadem
Nie istnieją objawy typowe wyłącznie dla zatrucia omawianym związkiem. Zazwyczaj są one charakterystyczne dla wielu popularnych chorób, np. grypy. Z tego względu zatrucie jest często bagatelizowane. Do objawów zatrucia zalicza się między innymi:
- zawroty i bóle głowy;
- nadmierną senność;
- spowolnienie ruchowe;
- zaburzenia widzenia;
- splątanie.
W przypadku cięższych zatruć następuje stosunkowo szybka utraty przytomności. Zauważa się również uszkodzenie mięśni, przy czym najpoważniejsze jest uszkodzenie mięśnia sercowego. W rezultacie uszkodzenia i rozpadu mięśni szkieletowych często dochodzi do mioglobinurii, co natomiast prowadzi do ostrej niewydolności nerek.
Zatrucie czadem – leczenie
Podstawą leczenia jest tlenoterapia, która może odbyć się w komorze hiperbarycznej lub jako metoda bierna przez maskę tlenową. Najistotniejsze jest jak najszybsze usunięcie przyczyny zatrucia, czyli wyniesienie osoby poszkodowanej z danego pomieszczenia oraz zapewnienie jej jak największej ilości świeżego powietrza. W razie konieczności stosuje się leczenie nerkozastępcze lub specjalistyczną terapię kardiologiczną.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Sawicki T., Oddziaływanie tlenku węgla na strażaków w warunkach akcji ratowniczo-gaśniczych, Bezpieczeństwo Pracy, 4/2004.
- Jakubowski M., Tlenek węgla, Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, 4/2006.
- Zwierzyńska E., Miłkowska E., Furmanek M., Holak-Puczyńska A., Laskowska A., Pniewski J., Zatrucie tlenkiem węgla – problemy diagnostyczne, Polski Przegląd Neurologiczny, 3/2014.
- Nieścior M., Jackowska T., Zatrucie tlenkiem węgla, Postępy Nauk Medycznych, 7/2013.
