Staw rzekomy to utrwalony brak zrostu pomiędzy końcami kostnymi. W związku z coraz większą liczbą urazów narasta problem leczenia złamań i ich następstw. Jednym z najpoważniejszych niepowodzeń leczenia złamań jest powstanie stawu rzekomego.
Staw rzekomy – charakterystyka
Zgodnie z definicją stawem rzekomym nazywamy brak jakiegokolwiek postępu w gojeniu się złamania przez co najmniej 6 miesięcy. Przy założeniu, że upłynęło minimum 9 miesięcy od urazu jest to utrwalony brak zrostu.
Podana definicja ma jednak pewne odstępstwa i nie zawsze można ściśle trzymać się tych ram czasowych. W niektórych złamaniach proces gojenia może się wydłużyć np. z powodu zakażenia w miejscu złamania. W innych przypadkach brak zrostu można rozpoznać już nawet po 3 miesiącach.
Przyczyny
Przy powstawaniu stawu rzekomego główną rolę odgrywa:
- nadmierna ruchomość odłamów kostnych;
- zbyt duża dystrakcja odłamów;
- niewystarczające miejscowe ukrwienie.
Dokładne przyczyny nie są jednak znane. Uważa się, że przyczyniają się do tego czynniki miejscowe (np. obecność zakażenia, niewłaściwe unieruchomienie), lokalizacja i czynniki systemowe (np. niedobór witaminy D3, ogólny zły stan zdrowia pacjenta).
Objawy
Patologiczna ruchomość odłamów w miejscu stawu rzekomego jest badalna – zwłaszcza w stawach dysplastycznych i ubytkach kości. Brak ruchomości nie świadczy jednoznacznie o zroście kostnym. Przykładowo, w złamaniu goleni stawowi rzekomemu piszczeli może towarzyszyć przerost strzałki, który go stabilizuje.
Pozostałe objawy:
- zwiększona temperatura skóry (nie występuje jednak w stawach dysplastycznych);
- niebolesne ruchy.
Obraz RTG zależy od postaci stawu rzekomego. Niekiedy w rozpoznaniu pomocne bywa badanie scyntygraficzne.
Podział
Wyróżnia się stawy rzekome biologicznie reaktywne oraz niereaktywne.
Stawy rzekome reaktywne (witalne)
Cechują się płytką panewką w odłamie bliższym i zaokrąglonym końcem odłamu dalszego. W złamaniach wielomiejscowych jednej kości staw rzekomy witalny powstaje zwykle w złamaniu położonym bliżej. Niekiedy w pobliżu stawu rzekomego pojawiają się małe torbielki kostne.
Dodatkowo wyróżnia się stawy rzekome reaktywne:
- typ stopy słonia (hipertroficzne) – znaczny przerost bardzo dobrze ukrwionych końców kostnych. Zwykle w kościach kończyn dolnych. Cechują się bardzo bogatym tworzeniem kostniny, a przyczyną zwykle jest zbyt wczesne obciążanie kończyny lub niewystarczające unieruchomienie;
- typ podeszwy końskiej – są ubogie w kostninę i umiarkowanie unaczynione. Powstają zwykle po zespoleniu płytą, gdy nie udało się uzyskać stabilizacji absolutnej;
- oligotroficzne – brak przerostu końców kostnych, zarośnięcie jamy szpikowej i prawidłowe ukrwienie odłamów. Zwykle w kościach kończyn górnych, jeśli wystąpiła zbyt duża szpara między odłamami lub złamania były mocno przemieszczone.
Stawy rzekome niereaktywne (awitalne)
Występują najczęściej w kościach o słabym unaczynieniu, np. w trzonie kości łokciowej lub szyjce kości udowej. Wyróżnia się następujące stawy rzekome awitalne:
- w kształcie klina – spowodowane siłą skrętną. Odłam pośredni posiada unaczynienie tylko z jednej strony;
- po złamaniach wielofragmentowych – odłam pośredni jest nieunaczyniony, powstaje martwiak, brak obecności kostniny;
- z ubytkiem kości – po złamaniach otwartych, resekcji guzów kości. Z upływem czasu przechodzą w stawy rzekome atroficzne;
- atroficzne – w miejscu ubytku kostnego powstaje bezwartościowa blizna z tkanki łącznej bez potencjału kościotwórczego.
Jak leczyć staw rzekomy?
Celem leczenia jest uzyskanie zrostu i poprawa czynności kończyny. Jest to utrudnione ze względu na zmiany miejscowe, takie jak np. ubytki kości, zmiany troficzne skóry czy zbliznowacenie oraz zmiany ustrojowe, jak np. cukrzycę czy choroby przemiany materii.
W leczeniu stawu rzekomego wyróżnia się 3 okresy:
- Przygotowanie – musi mieć charakter ogólny, odcinkowy, miejscowy i psychologiczny.
- Właściwe leczenie – przede wszystkim operacyjne.
- Usprawnianie – kluczową rolę odgrywa fizjoterapia.
Można powiedzieć, że leczenie stawów rzekomych przypomina leczenie opóźnionego zrostu. Złotym standardem jest nadal autogenny przeszczep kości gąbczastej. Fragment kości do przeszczepu pobiera się zazwyczaj z talerza kości biodrowej lub części bliższej kości piszczelowej. Staw rzekomy można leczyć metodą Ilizarowa.
Odrębnym tematem do omówienia jest leczenie stawów rzekomych wrodzonych. Wówczas uzyskanie zrostu jest szczególnie trudne. Zaleca się więc uzupełnienie taktyki leczenia stabilizacją aparatem Ilizarowa o dodatkowe procedury, takie jak np. resekcja stawu rzekomego.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Schunke M., Schulte E., Schumacher U., Anatomia ogólna i układ mięśniowo-szkieletowy, Wydawnictwo MedPharm Polska, Wrocław 2011.
- Gaździk T., Ortopedia i traumatologia, tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
- Nowakowski A., Mazurek T., Ortopedia i traumatologia, Wydawnictwo Naukowe Exemplum, Poznań 2017.
