Wzmożone napięcie mięśniowe (określane również jako hipertonia) cechuje się nadmiernym napięciem tkanek miękkich (głównie mięśni), co objawia się na ogół wzrostem oporu kończyny, tułowia czy głowy podczas wykonywania badania fizjoterapeutycznego, bądź podczas wykonywania określonych ruchów. Istnieje kilka rodzajów wzmożonego napięcia mięśniowego, różniących się między sobą patofizjologią i dokładnymi objawami.
Mechanizmy regulujące napięcie mięśniowe
Każdy mięsień, nawet gdy jest maksymalnie rozluźniony, stale znajduje się w stanie pewnego napięcia. Wyróżniamy kilka mechanizmów odpowiedzialnych za to zjawisko. Są to głównie:
- rdzeniowe mechanizmy regulujące napięcie mięśni szkieletowych;
- nadrdzeniowe mechanizmy regulujące napięcie mięśni szkieletowych.
Na poziomie rdzenia kręgowego następuje regulacja napięcia w odniesieniu do długości mięśnia, częstotliwości wyładowań we włóknach eferentnych oraz ilości zaangażowanych jednostek motorycznych. Mowa m.in. o ośrodkach w rogach przednich rdzenia kręgowego. W przekazywaniu informacji nerwowych uczestniczą komórki Renshawa, interneurony hamujące presynaptyczne oraz interneurony hamujące unerwienia wzajemnego zwrotnego.
Równie istotne znaczenie mają mechanizmy nadrdzeniowe. Ośrodki wyższe mogą wywierać działanie pobudzające lub hamujące na czynności odruchowe rdzenia, związane z regulacją napięcia mięśniowego. Działanie pobudzające jest przekazywane do rdzenia za pośrednictwem m.in. dróg: korowo-rdzeniowej bocznej, korowo-czerwienno-rdzeniowej, korowo-rdzeniowej przedniej czy siatkowato-rdzeniowej.
Wzmożone napięcie mięśniowe – przyczyny
Wzmożone napięcie mięśniowe pojawia się w wielu jednostkach chorobowych związanych z uszkodzeniem dróg pozapiramidowych. Wówczas przybiera formę sztywności. Wzrost napięcia mięśniowego towarzyszący uszkodzeniom ośrodków podkorowych lub dróg zstępujących układu pozapiramidowego nosi cechy stałego oporu, który jest jednakowy na początku i na końcu próby rozciągania lub zginania kończyny. Uszkodzenie górnego motoneuronu skutkuje tzw. spastycznością, czyli wzmożonym napięciem mięśniowym w momencie rozciągania mięśnia, zależne od szybkości tego rozciągania. Podsumowując, przyczyną wzmożonego napięcia mięśniowego zawsze jest uszkodzenie układu nerwowego.
Rodzaje wzmożonego napięcia mięśniowego
Wyróżniamy kilka rodzajów wzmożonego napięcia mięśniowego. Są to:
- spastyczność;
- sztywność;
- miotonia;
- przykurcz;
- dystonia.
Wzmożone napięcie mięśniowe – objawy
Spastyczności zwykle towarzyszą niedowład lub porażenie z wygórowaniem odruchów ścięgnistych oraz obecnością odruchów patologicznych, co łącznie zwie się zespołem neuronu górnego. Spastyczność określana jest również jako napięcie typu scyzorykowego.
Sztywność to wzmożone napięcie mięśniowe przez cały czas trwania ruchu, bez objawy scyzoryka. W niektórych chorobach (np. w chorobie Parkinsona) może występować z okresami osłabienia napięcia, co nosi nazwę „koła zębatego”.
Miotonia odnosi się do niekontrolowanych, powtarzających się w czasie napadów wzmożonego napięcia mięśniowego, przy czym chory nie ma możliwości rozluźnienia mięśnia po ruchu dowolnym. Takie zjawisko występuje np. w chorobie Steinerta.
Przykurcz to utrwalony stan napięcia mięśniowego, z wtórnymi zmianami w mięśniu, takimi jak zwłóknienie czy zwapnienie. Ruchy bierne stają się niemożliwe do wykonania, podobnie jak ruchy czynne.
Ostatnim rodzajem wzmożonego napięcia mięśniowego jest dystonia, czyli przetrwałe skurcze mięśni powodujące powtarzalne, powolne ruchy ciała lub części ciała. Przykładowo, do dystonii ogniskowych należą: kręcz karku, kurcz powiek lub tzw. kurcz pisarski.
Wzmożone napięcie mięśniowe – leczenie
Leczenie wzmożonego napięcia mięśniowego zależy od jego przyczyny oraz obrazu klinicznego. Przykurcze najskuteczniej leczyć ćwiczeniami rozciągającymi oraz terapią manualną. Z kolei w przypadku spastyczności pacjent ma do wyboru wiele środków farmakologicznych (benzodiazepiny, toksyna botulinowa, baklofen itd.). W wielu rodzajach wzmożonego napięcia mięśniowego farmakoterapia stanowi podstawę lub uzupełnienie leczenia. Równie ważna jest fizjoterapia prowadzona indywidualnie dla każdego pacjenta. Obejmuje fizykoterapię (kąpiel wirowa, ciepłolecznictwo, zimnolecznictwo), kinezyterapię, masaże oraz terapię manualną.
Polecane produkty:
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Olchowik B., Sobaniec W., Sołowiej E., Sobaniec P., Aspekty kliniczne zwalczania spastyczności, Neurologia Dziecięca, 18/2009.
- Kmieć T., Spastyczność – leczenie farmakologiczne, Opieka Paliatywna nad Dziećmi, XVI/2008.
- Witkowski D., Pawełczyk M., Jóźwik K., Klimek A., Ciepłucha J., System diagnostyczny napięcia mięśni kończyn dolnych u pacjentów z chorobami układu nerwowego.
Jedna odpowiedź
Super!!!Bardzo pomocne info!Postawię z chęcią kawę,tylko jestem bez środków czekając na decyzję…