Fluor (symbol: F, łac. fluorum) należy do mikroelementów i jest pierwiastkiem wykazującym dużą aktywność chemiczną. Jego podaż jest tematem dość kontrowersyjnym, zwłaszcza w stomatologii. Należy jednak wiedzieć, że pewne ilości tego pierwiastka nie tylko nie szkodzą, lecz wspierają wręcz prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Fluor – występowanie
Nieorganiczne i organiczne związki fluoru występują w glebie i w wodzie, a w związku z tym również w większości produktów spożywczych. Najczęściej stężenia fluorków w wodzie pitnej nie przekraczają 0,7 mg/l. Z powodu wysokiej aktywności chemicznej omawiany pierwiastek nie występuje w przyrodzie w stanie wolnym. Tworzy jednak liczne związki.
W organizmie człowieka pierwiastek ten występuje w ilości około 3 mg/kg masy ciała. Zapotrzebowanie na niego zależy od czynników takich jak wiek, płeć czy masa ciała.
Dzienne zapotrzebowanie na fluor
W przypadku dzieci 80% fluoru przyjętego wraz z pokarmem organizm wykorzystuje na potrzeby rosnących kości i zębów. Z kolei u osób młodych i w średnim wieku około połowy tego pierwiastka zostaje wykorzystane do przebudowy kości. Dlatego ważna jest odpowiednia podaż tego pierwiastka.
Organizm człowieka przyswaja fluor głównie drogą pokarmową (około 2/3). Fluorki absorbowane są przede wszystkim z przewodu pokarmowego.
Przeciętna dawka fluoru wynosi:
- 3,8 mg dla mężczyzn o masie ciała 76 kg;
- 3,1 mg dla kobiet o masie ciała 61 kg;
- 2,9 mg dla dziewcząt o masie ciała około 57 kg;
- 3,2 mg dla chłopców o masie ciała około 64 kg;
- 2 mg dla dzieci o masie ciała 40 kg.
Wraz ze spadkiem masy ciała zapotrzebowanie na fluor także maleje. Mniejsze zapotrzebowanie odnotowuje się u kobiet niż u mężczyzn. Obecnie niektóre źródła podają, że dzienna dawka fluoru nie powinna przekraczać 0,05 mg na kg masy ciała. Dawka toksyczna wynosi powyżej 20 mg na dobę.
Źródła fluoru w diecie
Dobrym źródłem fluoru w codziennej diecie człowieka są:
- woda;
- herbata;
- produkty zbożowe;
- liściaste warzywa;
- orzechy;
- ryby;
- ziemniaki.
Fluor – właściwości
Związki fluoru znalazły zastosowanie głównie w medycynie. Wykazano bowiem, że działają one przeciwpróchniczo. Kryształy hydroksyapatytu stanowią podstawowy element zębiny i szkliwa, przy czym mogą ulegać winianie z jonu hydroksylowego na jon fluorkowy. W rezultacie ma miejsce zahamowanie demineralizacji i zwiększenie mineralizacji tkanki zębów. Poza tym fluorki ograniczają metabolizm i wzrost bakterii próchnicotwórczych, zmniejszając tym samym ryzyko powstania próchnicy. Dawka prewencyjna fluoru wynosi w tym przypadku 1 mg F/l.
Ponadto fluor:
- hamuje aktywność osteoklastów, jednocześnie pobudzając proliferację osteoblastów;
- zmniejsza ryzyko złamań kości;
- wpływa na aktywność enzymów;
- w niewielkim stopniu hamuje rozwój zmian miażdżycowych;
- wspomaga leczenie nowotworów i zakażeń układu moczowego.
Ze względu na swoje właściwości fluor jest stosowany podczas leczenia osteoporozy i jako substancja uzupełniające terapię osób długotrwale przyjmujących sterydy.
Toksyczność fluoru
Wielu przeciwników stosowania fluoru, zwłaszcza w stomatologii, uzasadnia swoje zdanie tym, że fluor może powodować fluorozę, czyli chorobę szkliwa. W jej pierwszym etapie na szkliwie pojawiają się białe plamki, po czym szkliwo ciemnieje i pęka. Jednak, aby taki efekt zaszedł musi zostać zastosowana spora dawka fluoru, znacznie większa niż ta stosowana prewencyjnie podczas zabiegu fluoryzacji zębów.
Ponadto zbyt wysokie dawki tego pierwiastka hamują oddychanie tkankowe, przemiany cukrowców i tłuszczów oraz syntezę hormonów gruczołu tarczowego i przysadki. Zahamowaniu ulegają głównie enzymy procesu glikolizy oraz procesu utleniania końcowego. Nadmierna podaż fluoru prowadzi do degeneracji nabłonka kanalików nerkowych, przerostu, a następnie zaniku miąższu nerek, prowadząc do niewydolności nerek.
Ciekawostką jest, że pewne dawki witaminy C i witamin z grupy B działają ochronnie, niwelując do pewnego stopnia szkodliwe działanie nadmiernych dawek fluoru.
Polecane produkty:
BIO Acerola - naturalna witamina C
Organiczna Acerola od bioalgi to wysokiej jakości naturalna witamina C. Jest silnie skoncentrowanym ekstraktem ze specjalnie wyselekcjonowanych owoców (1 gram produktu odpowiada 17 gramom owoców Aceroli). Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Jędra M., Urbanek-Karłowska B., Gawarska H., Sawilska-Rautenstrauch D., Zawartość fluoru w napojach bezalkoholowych produkowanych w Polsce, Roczniki PZH, 3/2006.
- Jakubowski M., Fluorki, Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, 3/2008.
- Błaszczyk I., Ratajczak-Kubiak E., Birkner E., Korzystne i szkodliwe działanie fluoru, Farmacja Praktyczna, 9/2009.
- Sikorska-Jaroszyńska M., Fluor – pierwiastek, który zrewolucjonizował stomatologię, Medycyna i Pasje, 6/2010.
- Pasternak K., Truchliński J., Fluor i jego wpływ na organizm zwierzęcy, Medycyna Weterynaryjna, 10/1999.
- Kaczmarek U., Kowalczyk W., Gozdowski D., Olczak-Kowalczyk D., Wiedza stomatologów w zakresie kariostatycznego działania fluoru, Nowa Stomatologia, 3/2018.