Staw barkowo-obojczykowy

Staw barkowo-obojczykowy (łac. articulatio acromioclavicularis) stanowi połączenie obojczyka z łopatką. Jest on łatwo dostępny, dlatego ruchy w tym stawie można prześledzić zarówno okiem, jak i za pomocą dotyku.

Budowa stawu barkowo-obojczykowego

Powierzchnie stawowe są położone na końcu barkowym obojczyka oraz na przyśrodkowym brzegu wyrostka barkowego łopatki. Główkę stawową tworzy mała i jajowata, wypukła powierzchnia stawowa obojczyka, pokryta chrząstką włóknistą. Łączy się ona z panewką stawową wyrostka barkowego, podobnie ukształtowaną, nieco wklęsłą i także pokrytą chrząstką włóknistą.

Powierzchnie stawowe ustawiają się nie pionowo, lecz pochyło. Powierzchnia obojczyka kieruje się nieco ku dołowi, natomiast powierzchnia wyrostka barkowego ku górze. Koniec barkowy obojczyka spoczywa więc na wyrostku barkowym.

Torebka jest luźna, wzmocniona więzadłami i przyczepia się wzdłuż brzegów powierzchni stawowych. Można zauważyć, że z przodu jest nieco grubsza niż z tyłu.

Krążek stawowy

W omawianym stawie często występuje zbudowany z chrząstki włóknistej krążek stawowy. Niejednokrotnie go brakuje, a w wielu innych przypadkach jest on niekompletny – wówczas niecałkowicie przedziela jamę stawową. Nieraz wypełnia on całą jamę stawową i przekształca staw w połączenie chrząstkozrostowe.

Więzadła

Staw barkowo-obojczykowy posiada 2 następujące więzadła:

• więzadło barkowo-obojczykowe (łac. ligamentum acromioclaviculare) – przebiega pomiędzy końcem barkowym obojczyka (górna powierzchnia), a wyrostkiem barkowym łopatki. Wzmacnia górną powierzchnię torebki stawowej, ponieważ jest bardzo silne, szerokie i odporne. Jego włókna przeplatają się z włóknami ścięgnistymi mięśnia naramiennego i mięśnia czworobocznego. Nieraz powierzchnia dolna torebki stawowej również jest wzmocniona warstwą więzadłową. Mówi się wówczas o więzadle barkowo-obojczykowym dolnym;
• więzadło kruczo-obojczykowe (łac. ligamentum coracoclaviculare) – leży poza stawem, lecz ma znaczny wpływ na jego stabilizację. Więzadło to składa się z dwóch pasm: przebiega od wyrostka kruczego łopatki do guzka stożkowego na dolnej powierzchni obojczyka – więzadło stożkowate (łac. ligamentum conoideum), oraz do kresy czworobocznej obojczyka – więzadło czworoboczne (łac. ligamentum trapezoideum). Choć niezupełnie należy ono do stawu barkowo-obojczykowego, jednak w znacznym stopniu przyczynia się do ustalenia położenia obojczyka w stosunku do wyrostka barkowego. Dodatkowo, od przodu więzadło to przykrywa mięsień naramienny, natomiast od tyłu mięsień czworoboczny.

Ruchy w stawie barkowo-obojczykowym

Staw barkowo-obojczykowy pod względem ruchomości zachowuje się podobnie jak staw kulisty. Zakres ruchów jest w nim jednak mniejszy, poza tym ograniczony sąsiedztwem klatki piersiowej. Można więc podsumować, że ruchomość w tym stawie jest ograniczona (do 8 stopni), jednak możliwa w każdej płaszczyźnie.

Ruchy w stawie barkowo-obojczykowym w stosunku do trzech prostopadłych do siebie osi powodują unoszenie i obniżanie łopatki, wysuwanie jej wprzód i cofanie oraz nieznaczne ruchy rotacyjne.

Zobacz również: Rodzaje stawów.

Staw barkowo-obojczykowy – urazy

Urazy stawu barkowo-obojczykowego są bardzo częste wśród sportowców i stanowią istotny procent kontuzji w dyscyplinach wymagających unoszenia kończyn górnych ponad głowę. Dotyczą przede wszystkim mężczyzn i osób uprawiających sporty kontaktowe. Urazy są powodem nie tylko deformacji stawu, ale także dolegliwości bólowych czy osłabionej siły mięśniowej.

Obecnie stosuje się 2 skale do oceny i klasyfikacji zwichnięć stawu barkowo-obojczykowego. Są to skale:

• skala Tossy-Heppenstall;
• skala Rockwood’a.

Skala Tossy-Heppenstalla

Wyróżnia 3 podstawowe typy uszkodzeń:

• I – przerwanie górnej części więzozrostu barkowo-obojczykowego, radiologicznie zwykle bez zmian. Rozpoznanie można oprzeć na badaniu przedmiotowym;
• II – całkowite rozerwanie więzozrostu barkowo-obojczykowego, więzadła kruczo-obojczykowe są rozciągnięte lub częściowo uszkodzone. Radiologicznie dochodzi do podwichnięcia obojczyka względem wyrostka barkowego łopatki nie większego niż połowa jego szerokości;
• III – do powyższych uszkodzeń dochodzi całkowite uszkodzenie więzadeł kruczo-obojczykowych. Radiologicznie dochodzi do zwichnięcia.

Skala Rockwood’a

Rockwood podzielił uszkodzenia stawu na 6 typów:

• I – częściowe rozerwanie więzadła barkowo-obojczykowego bez rzeczywistej zmiany pozycji dystalnego końca obojczyka w stosunku do wyrostka barkowego;
• II – rozerwanie więzadła barkowo-obojczykowego z naciągnięciem więzadeł kruczo-obojczykowych. Ponadto koniec dystalny obojczyka przemieszcza się w stosunku do barku mniej niż o całą szerokość obojczyka;
• III – rozerwanie więzadeł barkowo-obojczykowych i kruczo-obojczykowych z przemieszczeniem dystalnego końca obojczyka więcej niż o całą jego szerokość;
• IV – tylne przemieszczenie dystalnego końca obojczyka przez rozcięgno mięśnia czworobocznego;
• V – dystalny koniec obojczyka mocno przemieszcza się do góry, w kierunku podstawy szyi i przykrywa go tylko skóra i tkanka podskórna. Dodatkowo mięśnie naramienny oraz mięśnie czworoboczny są całkowicie rozerwane;
• VI – dolne przemieszczenie pod wyrostek barkowy lub kruczy. Więzadła kruczo-obojczykowe i mięśnie mogą (choć nie muszą) być uszkodzone.

Mobilizacja stawu barkowo-obojczykowego

Na poniższym filmie fizjoterapeuta Paweł z Centrum Fizjoterapeuty pokazuje mobilizację stawu barkowo-obojczykowego, która jest praktycznym dodatkiem do fizjoterapii obręczy barkowej:

	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...
	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Ignasiak Z., Anatomia układu ruchu, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2013.
3. Kujawiak S., Porównanie wyników operacyjnego i zachowawczego leczenia pełnego zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego, Poznań 2012.