Mięśnie gardła to zbiór wszystkich mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych, które odpowiadają za ochronę i czynność gardła, będącego częścią układu pokarmowego. Skurcz tych mięśni jest zależny od naszej woli, choć często podświadomy. Podczas przełykania kęsów mało kto zastanawia się, że należy w konkretnym momencie wywołać skurcz umożliwiający połykanie.
Gardło – co to jest?
Gardło (łac. pharynx) to następny (po jamie ustnej) odcinek przewodu pokarmowego, łączący się z przełykiem. Przeciętnie ma długość 13 cm i rozpoczyna się sklepieniem na podstawie czaszki, kończąc się na wysokości VI kręgu szyjnego. Pełni istotną rolę transportową, ponieważ łącząc jamę ustną z przełykiem, umożliwia przełykanie kęsów pokarmowych. Dodatkowo w obrębie gardła znajdują się migdałki tworzące pierścień gardłowy Waldeyera. Ten zaś jest kluczowym elementem układu immunologicznego.
Wyróżnia się część nosową i część ustną gardła. Część nosowa łączy się z nozdrzami tylnymi, co można osobiście zaobserwować podczas niektórych epizodów wymiotowania. Nierzadko treść pokarmowa wydobywa się nie tylko ustami, ale właśnie także nosem. Najniżej w obrębie gardła znajduje się część krtaniowa. W okolicy gardła krzyżuje się droga pokarmowa z drogą oddechową. Budowa gardła została bardzo dobrze poznana. Jego ściana składa się z:
- błony śluzowej;
- tkanki podśluzowej (błony włóknistej);
- błony mięśniowej;
- otaczającej błonę mięśniową błony zewnętrznej.
Ogromne znaczenie w czynności gardła ma jednak jego mięśniówka, czyli wspomniana błona mięśniowa.
Mięśnie gardła
Poprzecznie prążkowane mięśnie gardła (na ich czynność w dużej mierze wpływ ma człowiek) zbudowane są z:
- 3 par mięśni zwieraczy gardła – przeważnie mają one okrężne ułożenie włókien mięśniowych;
- 2 par mięśni dźwigaczy – ich włókna mięśniowe przebiegają podłużnie.
Do grona zwieraczy gardła zaliczamy:
- mięsień zwieracz górny gardła (łac. musculus constrictor pharyngis superior) – posiada następujące przyczepy początkowe (pp): wyrostek skrzydłowaty kości klinowej, szew skrzydłowo-żuchwowy, kresa żuchwowo-gnykowa, brzegi mięśniówki języka;
- mięsień zwieracz środkowy gardła (łac. musculus constrictor pharyngis medius) – przyczep początkowy (pp): rozpoczyna się na kości gnykowej;
- mięsień zwieracz dolny gardła (łac. musculus constrictor pharyngis inferior) – przyczep początkowy (pp): rozpoczyna się na chrząstkach krtani: tarczowatej oraz pierścieniowatej.
Włókna wszystkich mięśni zwieraczy gardła, zachodząc na siebie dachówkowato, biegną skośnie i ku górze obustronnie, spotykając się pośrodkowo w łącznotkankowym paśmie nazywanym szwem gardła.
Z kolei do grona mięśni dźwigaczy gardła zaliczamy:
- mięsień rylcowo-gardłowy (łac. musculus stylopharyngeus) – przyczep początkowy (pp): ma swój początek na wyrostku rylcowatym kości skroniowej, koniec zaś na chrząstce tarczowatej i chrząstce pierścieniowatej krtani, a także na brzegu nagłośni, gdzie tworzy fałd gardłowo-nagłośniowy;
- mięsień podniebienno-gardłowy (łac. musculus palatopharyngeus) – przyczep początkowy (pp): odchodzi od rozcięgna podniebienia miękkiego oraz kości klinowej, po czym jego włókna łączą się z włóknami mięśnia rylcowo-gardłowego.
Mięśnie gardła, wspólnie z mięśniówką języka, podniebienia oraz dna jamy ustnej wykonują ruchy przełykania kęsów pokarmowych. Skurcz mięśni dna jamy ustnej wzmaga w niej ciśnienie, język przeprowadza kęsy pokarmowe ku cieśni gardzieli, podniebienie miękkie ustawia się poziomo i tym samym odcina drogę z jamy ustnej do części nosowej gardła. Końcowa faza przełykania odbywa się już w przełyku.
Unerwienie mięśni gardła
Gardło unerwiane jest aferentnie i eferentnie z nerwu językowo-gardłowego i nerwu błędnego, przeważnie poprzez splot gardłowy. W unerwieniu uczestniczy ponadto nerw krtaniowy górny.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
- Szpinda M., Anatomia prawidłowa człowieka, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2022.
