Układ hormonalny (inaczej: układ dokrewny, układ endokrynny lub układ wewnątrzwydzielniczy) stanowi układ narządów, tkanek i komórek syntezujących hormony. Pełni on niezwykle ważne funkcje w organizmie człowieka, ponieważ warunkuje utrzymanie homeostazy organizmu, czyli jego wewnętrznej równowagi.
Czym jest endokrynologia?
W fizjologii i anatomii odróżnia się 2 grupy gruczołów. Jedną tworzą gruczoły wyposażone w przewody, którymi wydzielinę odprowadzają na zewnątrz – są to gruczoły o wydzielaniu zewnętrznym. Gruczoły w drugiej grupie są pozbawione przewodów, a substancje przez nie wydzielanie (hormony) oddają bezpośrednio do krwi lub limfy, a stąd do narządów wykonawczych.
W przeciwieństwie do grupy pierwszej są to więc gruczoły o wydzielaniu wewnętrznym, zwane gruczołami dokrewnymi.
Zespół gruczołów dokrewnych stanowi układ wewnątrzwydzielniczy, a nauka o nich nosi nazwę endokrynologii. Endokrynologia zajmuje się więc diagnostyką i leczeniem zaburzeń w obrębie gospodarki hormonalnej i gruczołów wydzielania wewnętrznego.
Układ hormonalny – skład
Wprawdzie zdolność do syntezy i wydzielania hormonów posiadają niektóre komórki, to jednak na układ hormonalny składają się przede wszystkim gruczoły dokrewne. Są to:
- grasica;
- gruczoł tarczowy;
- przytarczyce;
- szyszynka;
- przysadka mózgowa;
- podwzgórze;
- nadnercza;
- jądra;
- jajniki;
- trzustka.
Wszystkie wymienione narządy posiadają zdolność syntezy i wydzielania hormonów, które oddziałują na cały organizm. Przykładowo, jądra odpowiadają głównie za wydzielanie męskich hormonów płciowych, głównie testosteronu, natomiast jajniki za wydzielanie żeńskich hormonów płciowych, głównie estrogenów. Z kolei hormony wydzielane przez nadnercza zależą od części tego narządu. Kora syntezuje dużą ilość hormonów steroidowych (w tym głównie kortyzol i kortykosteron) zaś rdzeń adrenalinę i noradrenalinę.
Układ hormonalny – czynność
Hormony umożliwiają komunikację między poszczególnymi narządami i układami. Niektóre sytuacje powodują rozpoczęcie syntezy poszczególnych hormonów, te zaś docierają do narządów docelowych lub działają w obrębie własnego gruczołu dokrewnego i wywołują szereg zmian.
Przykładowo, wazopresyna wydzielana przez podwzgórze kontroluje zasoby wody zlokalizowane w organizmie. Wpływa na nerki uniemożliwiając nadmierne jej wydzielanie wraz z moczem. Z kolei melatonina syntezowana przez szyszynkę reguluje rytm dobowy, głównie w zakresie snu i czuwania.
Co wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego?
Na prawidłową czynność omawianego układu ma wpływ wiele czynników. Przede wszystkim styl życia – prawidłowa dieta, odpowiednia ilość snu, brak nadmiernego czy przewlekłego stresu oraz codzienna aktywność fizyczna pozwalają w dużej mierze zachować układ hormonalny w zdrowiu. Czynniki zewnątrzpochodne przyczyniają się do rozpoczęcia syntezy hormonów w wielu przypadkach. Ekspozycja na światło (zarówno słoneczne, jak i sztuczne) zatrzymuje produkcję melatoniny, przez co ludzie mogą cierpieć na problemy ze snem – zwłaszcza, jeśli tuż przed snem oglądają telewizję czy korzystają przez dłuższy czas z telefonu komórkowego, co syntezuje światło. W przypadku innych hormonów ich synteza jest regulowana czynnikami wewnątrzpochodnymi, w tym np. fazą cyklu menstruacyjnego od kobiet.
Zaburzenie funkcjonowania układu endokrynnego ma miejsce przy wielu chorobach i schorzeniach dotyczących gruczołów dokrewnych. Nadmierna lub niedostateczna produkcja hormonów, guzy i zmiany tkankowe w obrębie gruczołów lub inne czynniki powodują zaburzenie pracy tych gruczołów, a w efekcie zaburzenie całej homeostazy organizmu. Choroby te należy jak najszybciej zdiagnozować i leczyć. Tym zajmuje się endokrynolog.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ganong D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
