Ontogeneza

Ontogeneza (łac. ontos – byt, genesis – pochodzenie) to rozwój osobniczy człowieka, a więc zbór wszelkich przemian anatomicznych i fizjologicznych danej osoby od momentu poczęcia (a więc już od rozpoczęcia życia płodowego), aż do śmierci. Zmiany te zostały bardzo dobrze poznane i opisane. Bazuje na nich współczesna biologia, fizjologia, medycyna.

Ontogeneza – na czym polega?

Ontogeneza polega na ogólnym rozwoju organizmu człowieka jako całość, co można jednak rozbić także na mniejsze fragmenty, a więc na analizę rozwoju poszczególnych układów i narządów. Na ontogenezę wpływa wiele czynników, które podzielono na:

• czynniki genetyczne (tzw. determinanty rozwoju);
• czynniki paragenetyczne (tzw. stymulatory rozwoju);
• czynniki egzogenne (modyfikatory rozwoju).

Procesy ontogenezy człowieka dzieli się dla uproszczenia na okres prenatalny i okres postnatalny.

Zobacz również: Prenatalny okres rozwoju ontogenetycznego.

Okres prenatalny

Okresem prenatalnym nazywamy tę część życia, która toczy się jeszcze przed narodzinami, a więc w łonie matki. Obejmuje czas od momentu zapłodnienia komórki jajowej, aż do momentu narodzin, gdy rozpoczyna się okres postnatalny. Życie płodowe trwa około 9 miesięcy, a więc 280 dni i również zostało podzielone na krótsze fazy:

• fazę zarodkową – od zapłodnienia do około 8. tygodnia;
• fazę płodową – od 8. tygodnia do narodzin.

W okresie prenatalnym miejsce ma intensywny rozwój wszystkich komórek, tkanek i narządów, powstaje więc mały człowiek. W I trymestrze powstają zawiązki niemal wszystkich układów, przy czym najszybciej rozwija się układ nerwowy i to on w tym czasie wykazuje najwyższą podatność na uszkodzenia. Po koniec I trymestru płód mierzy 3 cm. W II trymestrze pojawiają się brwi, rzęsy, włoski i paznokcie, dziecko dalej wzrasta, choć organy są już względnie ukształtowane. Na przełomie 5 i 6 miesiąca nabywa umiejętności funkcjonowania w stanie czuwania oraz snu. Z kolei w III trymestrze rozwija się podściółka tłuszczowa, co prowadzi do podwojenia się masy dziecka. W 8. miesiącu życia płodowego wygładza się i różowieje skóra, natomiast ciało przybiera bardziej zaokrąglony kształt. To czas na silny rozwój układu nerwowego. Dziecko urodzone w III trymestrze, często nawet przed terminem porodu fizjologicznego, ma już szansę na przeżycie.

Okres postnatalny

Okres postnatalny jest niezwykle rozbudowany, ponieważ obejmuje zmiany w organizmie człowieka od momentu narodzin, aż do śmierci. Składa się na niego więc:

• wczesne dzieciństwo;
• późne dzieciństwo;
• okres dojrzewania;
• okres wczesnej dorosłości;
• okres dorosłości;
• okres przekwitania;
• okres starości.

Każdy z tych okresów charakteryzuje się odrębnymi zjawiskami.

Intensywny rozwój organizmu z przewagą procesów anabolicznych ma miejsce w okresie dzieciństwa, ale także pokwitania, gdy rozwijają się cechy płciowe, a organizm osiąga dojrzałość płciową. U chłopców pojawia się pierwsza świadoma erekcja, owłosienie na ciele, głos przybiera niższy tembr, a sylwetka staje się bardziej muskularna. U dziewcząt dojrzewanie płciowe rozpoczyna pierwsze miesiączkowanie, czemu także towarzyszy zmiana sylwetki.

Zmiany okresu dorosłości zaczynają przebiegać ze stopniową przewagą przemian katabolicznych, czyli procesów rozpadu. Widać to choćby po poziomie kolagenu w organizmie, który jest intensywnie produkowany do okolic 25. roku życia, jednak po tym czasie spada, co wiąże się z wystąpieniem pierwszych zmarszczek mimicznych i bólów stawów. Dalszy rozpad tkanek w okresie późnej dorosłości i starości prowadzi do fizjologicznego starzenia się organizmu, a w konsekwencji do śmierci. Nawet jeśli człowiek był przez całe życie zdrowy, w pewnym wieku i tak czeka do śmierci, co jest nieodłącznym elementem życia i można powiedzieć, że wiąże się właśnie ze zmianami ontogenezy związanymi ze wspomnianym rozpadem.

Ontogeneza – ramy czasowe

Cały proces ontogenezy można zaprezentować następująco, mając na myśli jego przedziały czasowe:

• okres jaja – od momentu zapłodnienia do momentu implantacji, czyli zagnieżdżenia się komórki jajowej w błonie śluzowej macicy;
• okres zarodkowy – od momentu zagnieżdżenia się zarodka w macicy do około 8. tygodnia życia płodowego, a więc do wytworzenia się łożyska;
• okres płodowy – od zakończenia okresu zarodkowego, aż do momentu narodzin;
• okres noworodkowy – od momentu narodzin do ukończenia przez dziecko 28. dnia życia;
• okres niemowlęcy – od momentu zakończenia okresu noworodkowego, do ukończenia przez dziecko 1. roku życia;
• okres wczesnego dzieciństwa – od 1. do 3. roku życia;
• okres dzieciństwa – od 3. do około 7. roku życia;
• okres późnodziecięcy – od 7. do 14.-15. roku życia;
• okres młodzieńczy – od okolic 15. roku życia do ukończenia 20. roku życia;
• okres dorosłości – trwa on od zakończenia okresu młodzieńczego, w przypadku kobiet do 35.-40. roku życia, zaś w przypadku mężczyzn do 40-45. roku życia;
• okres dojrzałości – do momentu wystąpienia menopauzy u kobiet (okolice 51. roku życia) lub andropauzy u mężczyzn (okolice 50.-60. roku życia);
• okres starości – wszystko, co następuje po menopauzie lub andropauzie.

Przejścia pomiędzy poszczególnymi okresami są płynne i tak naprawdę ciężko je odizolować od siebie. Nie można bowiem jednoznacznie wskazać dnia, w którym pojawia się menopauza, albo w którym chłopiec wchodzi w okres dojrzewania płciowego.

	Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej...
	Kwas hialuronowy na stawy i skórę Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Kończewska-Murdzek Z., Murdzek-Wierzbicka M., Rozwój dziecka w łonie matki, Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 1/2017.
2. Silverthorn D., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.