Zatorowość płucna (łac. embolia arteriae pulmonalis) to stan kliniczny polegający na gwałtownym zwężeniu lub zamknięciu światła tętnicy płucnej lub jej rozgałęzienia. Materiałem zatorowym najczęściej są skrzepliny pochodzące z żył kończyn dolnych, ale może to być również tkanka tłuszczowa, płyn owodniowy, masy nowotworowe lub ciało obce.
Zatorowość płucna – charakterystyka
Ze względu na to, że zator płucny niemal zawsze występuje w połączeniu z zakrzepicą żył głębokich, niektórzy lekarze odnoszą się do dwóch warunków razem jako choroby zakrzepowo-zatorowej. Mimo że u każdego może rozwijać się zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna, czynniki takie jak bezruch czy operacja zwiększają ryzyko wystąpienia. Zatorowość płucna może stanowić zagrożenie dla życia, ale szybkie leczenie może znacznie zmniejszyć ryzyko śmierci. Podejmowanie działań w celu zapobiegania tworzenia się zakrzepów krwi w nogach również może pomóc w ochronie przed zatorowością płucną.
Przyczyny
Zatorowość płucna występuje, gdy fragment materiału (najczęściej zakrzep krwi) zostaje wciśnięty do tętnicy w płucach. Zakrzepy te najczęściej powstają w głębokich żyłach nóg, ale mogą też pochodzić z innych części ciała. Stan ten jest znany jako zakrzepica żył głębokich. Od czasu do czasu inne substancje mogą tworzyć zatory wewnątrz naczyń krwionośnych (znajdujących się w płucach).
Czynniki ryzyka
Mimo że u każdego mogą rozwinąć się skrzepy krwi i później może dojść do zatoru płucnego, istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko zatorowości płucnej. Są to:
- występowanie choroby w rodzinie – może to być spowodowane dziedzicznością zaburzeń, które mają wpływ na krzepnięcie krwi;
- choroby serca – wysokie ciśnienie krwi i choroby sercowo-naczyniowe powodują prawdopodobieństwo powstania skrzepu;
- rak – zwłaszcza trzustki, nowotwory jajników i płuc. Nowotwory z przerzutami mogą zwiększać stężenie substancji, które powodują powstawanie skrzepu krwi. Z kolei chemioterapia zwiększa ryzyko zatorowości;
- długotrwały bezruch – skrzepy krwi pojawiają się w nogach podczas naszego bezruchu np.: leżenia w łóżku czy długiego podróżowania;
- chirurgia – operacja jest główną z przyczyn problemów dotyczących powstawania skrzepów krwi. W szczególności są to protezy stawu biodrowego czy stawu kolanowego (endoprotezoplastyka). Podczas ingerencji w kości szczątki tkanki mogą wejść do krwiobiegu i przyczynić się do powstawania skrzepu. Samo unieruchomienie w dowolnym rodzaju zabiegu chirurgicznego może prowadzić do tworzenia się zakrzepów;
- palenie tytoniu;
- nadwaga;
- pigułki antykoncepcyjne – estrogeny w pigułkach antykoncepcyjnych czy hormonalnej terapii zastępczej mogą zwiększać krzepnięcie krwi;
- ciąża – ciężar dziecka naciskającego na żyły miednicy może spowodować powrót krwi do nóg. Skrzepy są bardziej prawdopodobne, gdy krew w żyłach zostaje spowolniona.
Objawy
Objawy zatoru płuc mogą być bardzo różne, w zależności od zajętego obszaru płuc, od wielkości skrzepów i ogólnego stanu zdrowia. W szczególności obecność lub nieobecność choroby płuc lub choroby serca.
Typowe objawy obejmują:
- duszność zwykle pojawiająca się nagle i zawsze wzmagająca się po wysiłku;
- ból w klatce piersiowej – może pogorszyć się podczas głębokiego oddychania, kaszlu czy schylania się. Ból będzie gorszy po wysiłku, ale nie przeminie podczas odpoczynku;
- kaszel, który może wywołać krwawe plwociny.
Natomiast do pozostałych objawów, które mogą wystąpić w zatorowości płucnej należą:
- ból nóg lub obrzęk w łydkach;
- wilgotna lub przebarwiona skóra (sinica);
- nadmierne pocenie się;
- szybkie lub nieregularne bicie serca;
- zawroty głowy.
Komplikacje
Zatorowość płucna może być zagrożeniem dla życia. Około jedna trzecia osób z nierozpoznanej lub nieleczonej zatorowości płucnej nie przeżyje. Gdy pojawia się odpowiednie rozpoznanie i szybka reakcja wówczas ta liczba spada znacząco.
Zator tętnicy płucnej może ponadto prowadzić do nadciśnienia płucnego – stanu, w którym ciśnienie krwi w płucach jest zbyt wysokie (po prawej stronie serca). Gdy istnieją przeszkody w tętnicach wewnątrz płuc, serce musi pracować ciężej, aby pchnąć krew przez te zatory. To zwiększa ciśnienie krwi w tych naczyniach. W rzadkich przypadkach mały zator może się rozwijać w wyniku przewlekłej zakrzepowej zatorowości płucnej.
Diagnostyka
Zatorowość płucna może być trudna do zdiagnozowania zwłaszcza u ludzi, którzy mają podstawową chorobę serca lub płuc. Z tego powodu lekarz może zlecić szereg testów, aby pomóc znaleźć przyczynę objawów. Są to:
- badanie krwi (dimer D);
- RTG klatki piersiowej;
- USG;
- TK;
- V/Q skanowanie płuc;
- angiografia płuc;
- MRI.
Zatorowość płucna – leczenie
Szybkie leczenie zatorowości płucnej jest niezbędne, aby zapobiec poważnym powikłaniom i śmierci. Leczenie obejmuje farmakoterapię, czyli stosowanie przede wszystkim:
- leków przeciwzakrzepowych (antykoagulanty);
- leków trombolitycznych.
Ponadto skrzep można usunąć za pomocą cienkiej rurki prowadzonej przez naczynie lub zastosować filtr żył.
Zapobieganie
Zapobieganie tworzeniu się zakrzepów żył głębokich w żyłach nóg pomaga zapobiegać zatorowości płucnej. Z tego powodu w większości szpitali podejmuje się różne działania mające na celu zapobieganie tworzeniu się zakrzepów krwi.
Stosuje się przykładowo:
- antykoagulanty – podawane są osobom przed i po operacji, które narażone są na powstawanie zakrzepów. Tak samo ma się to w przypadku osób przyjętych do szpitala z powodu zawału serca, udaru mózgu i powikłań raka;
- kompresję poprzez noszenie pończoch – pończochy uciskowe stale uciskają nogi wpływając na sprawniejszy przepływ krwi. Oferują bezpieczny, prosty i tani sposób zapobiegania zakrzepów po operacjach chirurgicznych;
- kompresję pneumatyczną – do tego zabiegu wykorzystuje się mankiety (na uda i łydki), które są automatycznie nadmuchiwane i wypompowywane. Masaż ten trwa kilka minut. Pomaga poprawić przepływ krwi w nogach;
- aktywność fizyczną – pionizacja zaraz po zabiegu może pomóc zapobiegać zatorowości płucnej i może przyspieszyć odzyskiwanie sprawności ogólnej. Jest to jeden z głównych celów personelu medycznego, który mimo występującego bólu sugeruje, aby pacjent wstał i poruszał się (początkowo marsz w miejscu).
Profilaktyka podczas podróży
Ryzyko zakrzepów rozwijających się w czasie podróży jest niskie, ale zwiększa się wraz ze wzrostem czasu podróży. W efekcie podczas długich podróży warto robić sobie w miarę możliwości przerwę od siedzenia. Najlepiej poruszać się raz na godzinę lub częściej. W tym celu warto przejść się wokół samochodu kilka razy i zrobić kilka głębokich przysiadów.
Znaczenie ma także gimnastykowanie się w fotelu, czyli krążenie stopami lub naciskanie nogami na oparcie siedzenia z przodu oraz próby stawania na palce podczas siedzenia. Nie należy siedzieć z nogami skrzyżowanymi przez długi czas, a tym bardziej nie podróżować z nogą na nodze.
Ponadto należy pić dużo płynów. Woda jest najlepszym płynem do zapobiegania odwodnieniu, które to może przyczynić się do rozwoju zakrzepów. Należy unikać alkoholu, który przyczynia się do utraty płynów.
Bibliografia
- Jassem E., Zatorowość płucna, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2003.
- Rozumko A., Sominka D., Gruchała M., Gałąska R., Rogowski J., Rynkiewicz A., Zatorowość płucna o wysokim ryzyku u 47-letniej pacjentki, Choroby Serca i Naczyń, 3/2009.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
