Wodobrzusze

Wodobrzusze określa nadmierne gromadzenie się wolnego płynu w jamie otrzewnowej. Prawidłowo jego ilość wynosi około 150 ml, co przy wodobrzuszu może znacznie wzrosnąć. Wodobrzusze zawsze wymaga ustalenia przyczyny ze względu na swoiste metody leczenia.

Przyczyny wodobrzusza

Wodobrzusze najczęściej powstaje w następstwie nadciśnienia wrotnego i zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej (retencja sodu i wody). W powstawaniu wodobrzusza mogą uczestniczyć 4 główne mechanizmy:

• nadciśnienie wrotne – np. w marskości wątroby;
• hipoalbuminemia – np. w marskości wątroby;
• nadprodukcja płynu – np. w przebiegu nowotworu złośliwego, spowodowana przez swoiste białka produkowane przez guz;
• mechaniczne utrudnienie odpływu – niedrożność małych naczyń chłonnych lub przewodu piersiowego spowodowana naciekiem nowotworowym.

Podsumowując, do najczęstszych przyczyn tej dolegliwości możemy zaliczyć kolejno:

• marskość wątroby (81%);
• nowotwory (10%);
• niewydolność serca (3%);
• gruźlicę (2%);
• dializoterapię (1%);
• choroby trzustki (1%);
• inne (2%).

Do innych przyczyn zalicza się między innymi: uraz albo chirurgiczne uszkodzenie przewodu limfatycznego lub moczowodu, zespół nerczycowy, toczeń rumieniowaty układowy, niedoczynność tarczycy, zakażenia u chorego z AIDS, zakrzepica żyły wrotnej, zespół Budda i Chiariego itd.

Kluczową rolę w patogenezie wodobrzusza odgrywa nadciśnienie wrotne. Żyła wrotna powstaje z połączenia żył śledzionowej i krezkowej dolnej z żyłą krezkową górną. Odpowiada za zbieranie krwi z żołądka, jelita cienkiego, większej części jelita grubego oraz trzustki i śledziony. Nadciśnienie w tej żyle powoduje nie tylko wodobrzusze, ale również powiększenie śledziony, gastropatię wrotną czy krążenie oboczne krwi.

Jak objawia się wodobrzusze?

Bardzo często pierwszym objawem podmiotowym jest ciasnota odzieży przylegającej do brzucha. Ubrania stają się coraz węższe. Chorzy skarżą się na uczucie pełności lub dyskomfortu w jamie brzusznej, wzdęcie, rzadziej ból brzucha. Duszność pojawia się w bardzo zaawansowanym okresie.

W obrazie klinicznym istotne znaczenie mają objawy chorób powodujących wodobrzusze. Przykładowo, wzmożona spoistość wątroby przemawia raczej za marskością, a zmniejszona może świadczyć o przeszkodzie w przepływie krwi wrotnej umiejscowionej poza wątrobą. Natomiast bardzo twarda, guzowata wątroba nasuwa podejrzenie choroby nowotworowej z rozsiewem do otrzewnej. Wodobrzusze skojarzone z wyraźnym tętnieniem wątroby jest objawem występującym w niewydolności zastawki trójdzielnej serca. Z kolei szmer żylny w okolicy pępka powstaje na skutek nadciśnienia wrotnego z krążeniem obocznym.

Jak zdiagnozować wodobrzusze?

W rozpoznawaniu wodobrzusza istotne znaczenie mają badania obrazowe – USG i tomografia komputerowa, zwłaszcza u osób otyłych lub przy niewielkiej ilości płynu. Można też uwidocznić cechy nadciśnienia wrotnego, np. poszerzenie żyły wrotnej niezależne od oddychania i zwiększony w niej przepływ krwi (w badaniu dopplerowskim).

Badania obrazowe odgrywają kluczową rolę w diagnostyce różnicowej wodobrzusza. Natomiast analiza płynu puchlinowego (nakłucie diagnostyczne) umożliwia szybkie odróżnienie nadciśnienia wrotnego od innych przyczyn wodobrzusza.

Leczenie wodobrzusza

Istotą leczenia wodobrzusza jest zmniejszenie stopnia hiperwolemii, która jest ważnym czynnikiem patogenetycznym gromadzenia płynu w jamie otrzewnowej. Stosuje się odpowiednie leki hamujące aktywność renina-angiotensyna-aldosteron. Najważniejszym elementem leczenia jest zawsze terapia choroby podstawowej, która spowodowała wodobrzusze.

Nie należy pomijać również znaczenia dietoterapii. Dieta niskosodowa powinna zawierać około 90 mmol (2000 mg) sodu, podczas gdy średnia zawartość sodu w diecie europejskiej wynosi około 6000 mg. Pacjentowi zaleca się więc unikanie spożywania mocno solonych potraw i solenia przygotowywanych posiłków. Warto zachęcać do doprawiania potraw ziołami, które mogą skutecznie zastąpić sól i wzbogacić smak dań.

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Kucharska M., Simon K., Algorytmy diagnostyki i terapii u pacjenta z wodobrzuszem w przebiegu marskości wątroby, Hepatologia, 14/2014.
2. Hartleb M., Wodobrzusze – problemy diagnostyczne i terapeutyczne, Gastroenterologia Kliniczna, 2/2012.
3. Terlikiewicz J., Marciniak L., Wodobrzusze, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2003.
4. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.