Składniki mineralne ze względu na ich ilość w organizmie człowieka podzielono na mikroelementy oraz makroelementy. Do makroelementów zaliczamy wszystkie te, których dzienne zapotrzebowanie wynosi więcej niż 100 mg.
Czym są składniki mineralne?
Składniki mineralne to egzogenne związki niezbędne do zachowania prawidłowej czynności organizmu. Innymi słowy są to popularne pierwiastki, które człowiek musi dostarczać wraz z pokarmem. Szacuje się, że do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowiek potrzebuje przynajmniej 14 pierwiastków w odpowiednich ilościach.
Należy pamiętać, że minerały pełnią różnorodne funkcje w ustroju, jednak nie dostarczają energii. Do ich głównych funkcji zalicza się między innymi:
- budowanie tkanek i struktur;
- udział w transporcie tlenu do komórek;
- utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej;
- warunkowanie zachowania prawidłowej pobudliwości nerwów;
- utrzymywanie prawidłowej homeostazy organizmu.
Dodatkowo składniki mineralne wchodzą w skład: komórek, płynów ustrojowych, enzymów czy hormonów. W organizmie zachodzi ciągła ich wymiana, ponieważ każdego dnia część minerałów usuwana jest wraz z moczem, kałem czy potem. W związku z tym muszą być one stale uzupełniane.
Makroelementy
Do makroelementów zalicza się:
- wapń – podstawowy składnik układu kostnego. Odpowiada za utrzymanie struktury organizmu, twardości zębów czy równowagi ciała. Ponadto warunkuje przepuszczalność błon komórkowych, aktywność niektórych enzymów oraz uczestniczy w przekazywaniu bodźców humoralnych. Niedobór wapnia prowadzi do odwapnienia, podatności na złamania, krzywicy oraz uszkodzenia zębów. Nadmiar z kolei może być przyczyną powstawania kamieni nerkowych;
- fosfor – stanowi około 1% masy ciała osoby dorosłej. Jest niezbędny do prawidłowego wchłaniania wapnia i przebiegu skurczu mięśni. Ponadto utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową i uaktywnia niektóre witaminy z grupy B. Niedobór fosforu praktycznie nie występują. Nadmiar zaś może prowadzić do niewydolności nerek;
- magnez – jest konieczny do budowy kości i zębów, aktywnego transportu sodu i potasu oraz utrzymania integralności błon komórkowych. Dodatkowo uczestniczy w beztlenowej glikolizie, stabilizacji DNA oraz pobudliwości tkanki nerwowej i mięśniowej. Niedobór magnezu może powodować zaburzenia krążenia, obniżenie odporności, drgawki i nadpobudliwość. Znaczny nadmiar z kolei może być przyczyną zaburzeń OUN, pracy serca i układu oddechowego;
- sód – występuje głównie w płynie pozakomórkowym, przez co reguluje ciśnienie osmotyczne w płynach ustrojowych, działa alkalizująco, utrzymuje sprawność mięśni i nerwów oraz reguluje aktywny transport składników pokarmowych. Niedobór sodu praktycznie nie występuje, jednakże jeśli się zdarzy, szybko prowadzi do odwodnienia. Natomiast nadmiar sodu przyczyna się do wystąpienia nadciśnienia tętniczego, chorób nerek czy udaru mózgu;
- potas – katalizuje wiele reakcji enzymatycznych, reguluje ciśnienie osmotyczne w płynach ustrojowych, utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową i utrzymuje potencjał spoczynkowy błon komórkowych. Ponadto odgrywa decydującą rolę w przewodnictwie nerwowym czy prawidłowym skurczu mięśni. Niedobór potasu powoduje osłabienie serca, arytmię, obniżenie kurczliwości mięśni oraz zakwaszenie organizmu. Nadmiar zaś (powyżej 18 g) powoduje zatrzymanie akcji serca;
- chlor – wraz z sodem utrzymuje ciśnienie osmotyczne i równowagę kwasowo-zasadową, wspiera wytwarzanie kwasu solnego w żołądku oraz wpływa na czynność serca. Niedobór zaburza prawidłową homeostazę, zaś nadmiar może się objawiać zaburzeniami ze strony układu nerwowo-mięśniowego.
Przy zbilansowanej, zdrowej diecie praktycznie nie występuje ryzyko niedoboru czy nadmiaru określonego makroelementu. Najczęściej spotyka się nadmiar sodu, ponieważ jest on składnikiem nadużywanej w dzisiejszych czasach soli kuchennej.
Zobacz również: Pierwiastki biogenne.
Makroelementy – biodostępność
Po spożyciu posiłku składniki mineralne zostają uwolnione w przewodzie pokarmowym, po czym w postaci zjonizowanej dostają się do krwi. Następnie, wraz z krwią ulegają transportowi do wszystkich komórek i tkanek. Nie wszystkie składniki jednak organizm przyswaja, te niewykorzystane ulegają wydaleniu wraz z moczem czy kałem.
Na biodostępność makroelementów i mikroelementów wpływają różne czynniki. Przykładowo, korzystnie działa witamina C (wspiera wchłanianie żelaza), witamina D (ułatwia wchłanianie wapnia), niektóre enzymy, białka, a nawet pH środowiska. Związki, które utrudniają wchłanianie składników mineralnych to: kwas szczawiowy, fityniany, nadmierna ilość błonnika pokarmowego czy nadmierna ilość tłuszczów.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Żelazo - wsparcie dla hemoglobiny
Spirulina + Żelazo od bioalgi jest 100% naturalnym, roślinnym źródłem żelaza. Jest bardzo dobrze przyswajalne przez organizm człowieka, dzięki czemu uzupełnia niedobory żelaza, ale również innych, ważnych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Siemianowski K., Tońska E., Szpendowski J., Zawartość wybranych makroelementów i mikroelementów w kazeinie kwasowej i kazeinianach, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 4/2015.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
