Mięśnie żwaczowe to potocznie, nieco błędnie stosowana nazwa w odniesieniu do mięśni żucia (łac. musculi masticatores). W ich skład wchodzą 4 parzyste mięśnie, dokładniej opisane poniżej. Ich czynność polega wyłącznie na chwytaniu, przecinaniu i rozcieraniu pożywienia, co nazywa się żuciem (stąd ich nazwa). Tworzą one również wspólną grupę rozwojową – pochodzą z mięśniówki I łuku skrzelowego i są zaopatrzone nerwem tego łuku.
Mięsień skroniowy
Mięsień skroniowy (łac. musculus temporalis) jest największym i najsilniejszym mięśniem żucia. Leży w dole skroniowym i całkowicie go wypełnia. Posiada następujące przyczepy:
- przyczep początkowy (pp): kresa skroniowa dolna, przyśrodkowa ściana dołu skroniowego, aż do grzebienia podskroniowego, powierzchnia wewnętrzna powięzi skroniowej, łuk jarzmowy;
- przyczep końcowy (pk): wyrostek dziobiasty żuchwy (obejmując go obustronnie).
Jako że włókna mięśniowe rozpoczynają się zarówno na kości, jak i na powięzi, dochodzą z obu stron pierzasto do ścięgna, które w znacznej części mięśnia znajduje się wewnątrz niego.
Funkcje
Czynność mięśnia skroniowego zależy od jego strefy. Włókna poziome tylnej części cofają wysuniętą żuchwę, zaś wszystkie włókna wspólnie działając podnoszą żuchwę, pozwalając na zaciśnięcie zębów oraz obracają ją delikatnie do zewnątrz.
Unerwienie
Za unerwienie mięśnia skroniowego odpowiadają nerwy skroniowe głębokie, pochodzące od trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego.
Mięsień żwacz
Mięsień żwacz (łac. musculus masseter) również wyróżnia się dużą siłą, jest jednak krótki i gruby. Posiada następujące przyczepy:
- przyczep początkowy (pp): dolny brzeg kości jarzmowej, łuk jarzmowy, aż do szwu skroniowo-jarzmowego (część powierzchowna), a także tylna część łuku jarzmowego, niemal do stawu skroniowo-żuchwowego (część głęboka);
- przyczep końcowy (pk): powierzchnia boczna dolnej części gałęzi i kąta żuchwy.
Funkcje
Podobnie jak w przypadku mięśnia skroniowego, tak i w tym przypadku, podstawową czynnością mięśnia żwacza jest unoszenie żuchwy i obracanie jej nieco do boku.
Unerwienie
Za jego unerwienie odpowiada nerw żwaczowy, będący gałęzią nerwu trójdzielnego.
Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy
Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy (łac. musculus pterygoideus medialis) jest gruby i posiada czworoboczny kształt. Jego przyczepy prezentują się następująco:
- przyczep początkowy (pp): dół skrzydłowy kości klinowej, wyrostek piramidowy kości podniebiennej, wyrostek podniebienny szczęki;
- przyczep końcowy (pk): powierzchnia przyśrodkowa kąta żuchwy (tzw. guzowatość skrzydłowa).
Funkcje
Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy pełni taką samą funkcję, jak mięśnie poprzednie. Wszystkie one układają się w 3 warstwach – mięsień żwacz leży najbardziej powierzchownie (można wyczuć go przez skórę podczas żucia pokarmów czy zaciskania zębów), pośrodku znajduje się mięsień skroniowy, zaś najgłębiej mięsień skrzydłowy przyśrodkowy.
Unerwienie
Za unerwienie mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego odpowiada nerw skrzydłowy przyśrodkowy, pochodzący od gałęzi nerwu trójdzielnego.
Mięsień skrzydłowy boczny
Mięsień skrzydłowy boczny (łac. musculus pterygoideus lateralis) leży na zewnątrz od poprzedniego, w dole podskroniowym. To gruba struktura w formie graniastosłupa trójściennego, którego podstawa kieruje się do podstawy czaszki. Ma następujące przyczepy:
- przyczep początkowy (pp): grzebień podskroniowy i powierzchnia podskroniowa skrzydła większego kości klinowej (głowa górna, mniejsza), a także blaszka boczna wyrostka skrzydłowatego i powierzchnia podskroniowa szczęki (głowa dolna);
- przyczep końcowy (pk): dołek skrzydłowy wyrostka kłykciowego żuchwy, powierzchnia przednia torebki stawowej i krążka stawowego stawu skroniowo-żuchwowego.
Funkcje
Mięsień skrzydłowy boczny pełni taką samą funkcję, jak pozostałe mięśnie żwaczowe.
Unerwienie
Mięsień skrzydłowy unerwiony jest przez nerw skrzydłowy boczny, pochodzący od trzeciej gałązki nerwu trójdzielnego.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
- Gorzechowski K., Rehabilitacja stomatologiczna, Białystok 2016.
