Szukaj
Szukaj

Bóle fantomowe

Spis treści

Kolagen naturalny do picia

Kolagen naturalny do picia

Bóle fantomowe to określenie odnoszące się do odczuwania bólu lub swędzenia w miejscu po amputowanej kończynie lub jej części. Innymi słowy, u ludzi z odciętą kończyną może wystąpić wrażenie, że ból pochodzi od usuniętej kończyny. To częste zjawisko przy amputacjach, ponieważ może dotyczyć nawet do 80% pacjentów, przy czym częściej pojawia się u kobiet.

Bóle fantomowe

Z czego wynikają bóle fantomowe?

Ból fantomowy pochodzi z pobudzenia dróg czuciowych z kończyny po stronie amputowanej lub z takiego pobudzenia w ośrodkowym układzie nerwowym. Te nieprzyjemne odczucia często wiążą się z rozwojem nerwiaka powstającego w miejscu przecięcia nerwu. Innymi przyczynami rozwoju tych wrażeń są:

  • bolesne odleżyny;
  • stan zapalny w obrębie kikuta;
  • zapalenie kości;
  • obecność bolesnych blizn.

Powstawanie omawianego zjawiska w dużej mierze tłumaczy się istnieniem obszarów mózgu odpowiadających za reprezentowanie określonych fragmentów ciała (tak zwany homunkulus). Usunięcie określonej części ciała stopniowo powoduje wygasanie pamięci korowej. Najsilniej i najwcześniej reprezentowane części ciała to dłonie i stopy, w związku z czym najdłużej pozostają one w pamięci korowej.

Ból fantomowy najczęściej jest opisywany w odniesieniu do amputacji kończyn – dolnych lub górnych. Należy jednak wiedzieć, że objawy bólu fantomowego pojawiają się bez względu na część ciała poddaną amputacji. Mogą wystąpić również u kobiet po mastektomii czy pacjentów po resekcji odbytnicy. Ciekawostką jest, że ból fantomowy może wystąpić zarówno tuż po odjęciu kończyny, jak również kilka lat po operacji.

Zobacz również: Amputacja kończyny dolnej – rehabilitacja.

Charakterystyka bólu fantomowego

Ból fantomowy – wbrew temu, co sugeruje nazwa – nie jest jedynie odczuciem samych dolegliwości bólowych, choć one również występują. Oprócz nich istnieje bowiem odczuwanie obecności nieistniejącej kończyny, co w sensie neurofizjologicznym nie przysparza bólu pacjentowi, jednak jest dla niego poważnym problemem. Przykładowo, w skrajnych przypadkach pacjent może zapomnieć o braku kończyny dolnej, w efekcie czego po przebudzeniu się wstanie z łóżka w tradycyjny sposób. W efekcie przewróci się, co może być niebezpieczne dla zdrowia.

Oprócz bólu i wrażenia obecności kończyny pojawiają się następujące objawy: mrowienie, rwanie, kłucie czy drętwienie. Rzadziej odnotowuje się uczucie napinania mięśni oraz swędzenie. Objawy bólu fantomowego mogą mieć różną intensywność. Prawdziwy ból fantomowy utrzymuje się ponad 2 lata od momentu amputacji. Największe nasilenie odczuć bólowych występuje wieczorem i nocą.

Sklep Spirulina
Sklep Spirulina

Po amputacji pojawiają się 3 wrażenia różnego rodzaju, których nie należy ze sobą mylić. Są to:

  • ból fantomowy – bolesne doznania czuciowe utrzymujące się ponad 2 lata od momentu operacji. Lokalizują się w obrębie amputowanej (czyli już nieistniejącej) części ciała;
  • odczucia fantomowe – bezbolesne doznania czuciowe. Stanowią iluzję, że amputowana część ciała jest nadal obecna;
  • ból kikuta – ból lokalizujący się w miejscu rany lub blizny po amputacji.

Podsumowując, ból fantomowy to iluzja, że amputowana kończyna jest nadal obecna. Organizm człowieka nie odczuwa straty. Wręcz przeciwnie – odczuwa różnego rodzaju wrażenia bólowe w miejscu nieistniejącej kończyny.

Jak leczyć bóle fantomowe?

Leczenie bólu fantomowego powinno być zjawiskiem kompleksowym. Stosuje się metody farmakologiczne, psychologiczne, fizjoterapeutyczne czy nawet chirurgiczne. Rokowanie zależy od okresu, który upłynął od operacji, natężenia bólu oraz jego charakteru.

Przykładem postępowania farmakologicznego jest stosowanie:

  • opioidów – zwłaszcza przy bardzo silnych dolegliwościach bólowych;
  • kapsaicyny;
  • kalcytoniny – jako jedyny lek o dowiedzionej skuteczności w leczeniu bólu fantomowego;
  • preparatów znieczulających miejscowo.

Skuteczne są również zabiegi fizykalne, takie jak:

Istotną częścią leczenia jest psychoterapia. Pozwala ona pacjentowi pogodzić się z uczuciem straty, ewentualnie zlikwidować poczucie winy. Amputacje, zwłaszcza kończyn, często wiążą się z wystąpieniem apatii, a nawet silnego stopnia depresji i lęku. Ważne, aby pacjent zrozumiał, że choć amputacja ograniczy jego zdolności motoryczne czy w zakresie samoobsługi, to wciąż pozostaje on wartościową jednostką. Skuteczna okazuje się terapia behawioralna, grupy wsparcia czy różnego rodzaju metody relaksacyjne.

Zobacz również: Rehabilitacja po amputacji kończyny górnej.

Bibliografia

  1. Graczyk M., Krajnik M., Malec-Milewska M., Ból fantomowy – wyzwanie terapeutyczne, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 4/2010.
  2. Kowal K., Przeżycia fantomowe u osób z deficytem kończyn(y) – perspektywa fenomenologiczna, Hygeia Public Health, 1/2014.
  3. Konturek S., Fizjologia, tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.


Polecane produkty:

Zapisz się do newslettera!

Szukaj
Kategorie wpisów
Centrum Fizjoterapeuty
Sklep Fizjoterapeuty
Bezpłatne konsultacje
Kubek dla Fizjoterapeuty
Oferty pracy

Popularne w zdrowie

Zostań z nami

Polecane artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *