Alkaptonuria

Alkaptonuria to choroba metaboliczna przebiegająca z nagromadzeniem kwasu homogentyzynowego i jego produktu utleniania – benzochinonu kwasu octowego – w różnych tkankach i płynach ustrojowych. Innymi słowy, jest to rzadko spotykana choroba metaboliczna, dotycząca przemiany aminokwasów.

Z czego wynika alkaptonuria?

Alkaptonuria to choroba genetyczna, ponieważ dotyczy mutacji genu HGD zlokalizowanego na chromosomie 3. Gen ten odpowiada za kodowanie enzymu 1,2-dioksygenazy homogentyzynianowej, którego brak przyczynia się do zapalenia stawów i kwasicy homogentyzynianowej. Do tej pory zidentyfikowano aż 117 mutacji tego genu.

Choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Stwierdzono to już w pierwszych latach XX. Wieku, jednak dopiero w roku 1952 stwierdzono z całkowitą dokładnością, o który gen chodzi.

Jak objawia się alkaptonuria?

Podstawowy objaw choroby obejmuje ciemne zabarwienie moczu i pozostaje najmniej dotkliwym. Wynika z obecności w moczu substancji, będącej metabolitem przemian fenyloalaniny i tyrozyny. Pierwsze objawy choroby obserwuje się już u noworodków, gdyż mocz chorych ciemnieje w kontakcie z powietrzem. Towarzyszy temu ciemne zabarwienie woskowiny. To właśnie te 2 objawy jako pierwsze mogą nasuwać na myśl alkaptonurię i skłaniać rodziców czy lekarzy do dalszej diagnostyki dziecka.

Około 30. roku życia rozwijają się kolejne objawy, choć wciąż nieuciążliwe. Są to np. ciemne zabarwienie siatkówki oka oraz innych tkanek o niskim metabolizmie. Stwierdzono również nagromadzenie się barwnika ochronotycznego:

• w kościach i ich strukturach błoniastych;
• w sercu i naczyniach krwionośnych;
• pod pachami;
• na szyi i dłoniach;
• rzadziej – na paznokciach.

Wraz z upływem czasu na pierwszy plan wysuwają się objawy dotyczące narządu ruchu, w tym dużych stawów obwodowych i kręgosłupa. W związku z tym każdy pacjent zawsze szuka pomocy u ortopedy. Są to najpoważniejsze objawy alkaptonurii, zwane artropatią ochronotyczną. Nadmiar kwasu homogentyzynowego oraz produktów jego nieprawidłowego metabolizmu gromadzi się w osoczu krwi i płynach pozakomórkowych, co wywiera szkodliwy wpływ na tkankę łączną, zwłaszcza tę związaną z układem ruchu.

Zmiany w obrębie układu ruchu dotyczą przede wszystkim kręgosłupa oraz dużych stawów obwodowych i pojawiają się około 40. roku życia. Obejmują:

• spłycenie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej;
• sztywnienie kręgosłupa;
• ubytek wzrostu;
• nieregularne wyrośla kostne;
• ograniczenie ruchów kręgosłupa czy stawów obwodowych.

Objawy te stają się coraz bardziej uciążliwe wraz z wiekiem, ponieważ ich intensywność narasta. Mogą utrudniać nawet wykonywanie podstawowych czynności dnia codziennego.

Leczenie alkaptonurii

Nie istnieje skuteczna terapia w przypadku omawianej choroby. W związku z tym leczenie jest paliatywne i obejmuje fizjoterapię, kontrolę dolegliwości bólowych (farmakoterapię) czy w ostateczności – operacyjną wymianę stawów. Leczenie ukierunkowane jest na zmniejszenie wydalania kwasu homogentyzynowego w moczu, ograniczenie występowania ochronozy oraz na leczeniu artropatii ochronotycznej.

Istotna jest również codzienna dieta chorego. Przede wszystkim należy ograniczyć spożycie białek bogatych we wspomniane wcześniej aminokwasy, a także rozpocząć suplementację witaminy C, witaminy A, witaminy E oraz selenu. Warto już od najwcześniejszych lat myśleć o przyszłości dziecka. Z całą pewnością stawy zostaną objęte chorobą mimo podjętego leczenia, w związku z czym należy tak dobierać aktywność fizyczną, aby w jak najmniejszym stopniu obciążać zagrożone stawy.

Zostały opracowane ciekawe strategie terapeutyczne dążące do zakłócania zmienionego szlaku fenyloalaniny-tyrozyny (np. nityzynon). Jednakże nie ustalono jeszcze długofalowego bezpieczeństwa i skuteczności tego typu leczenia.

Bibliografia

1. Kopeć A., Kusz D., Wojciechowski P., Cieliński Ł., Łaszczyca M., Problemy ortopedyczne chorych z alkaptonurią – opis przypadku, Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 2/2007.
2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
3. Mistry J., Bukhari M., Taylor A., Alkaptonuria, Rare Diseases, 1/2013.
4. Strzęp J., Jedna mała mutacja, a tyle problemów – kilka słów o wybranych chorobach metabolicznych, Wszechświat, 4-6/2016.

BIO Acerola - naturalna witamina C Organiczna Acerola od bioalgi to wysokiej jakości naturalna witamina C. Jest silnie skoncentrowanym ekstraktem ze specjalnie wyselekcjonowanych owoców (1 gram produktu odpowiada 17 gramom owoców Aceroli). Zobacz więcej...