Połączenia kości są niezwykle ważne, ponieważ umożliwiają nie tylko poruszanie się, ale także stabilizację całego układu szkieletowego.
Połączenia kości – podział
Z rysu rozwojowego połączeń kości wynika, że występują one w organizmie w 2 zasadniczych postaciach jako:
- Połączenia ścisłe (nieruchome).
- Połączenia wolne (ruchome).
Połączenia ścisłe
Są niezróżnicowane, ciągłe i bez szczeliny stawowej. Łączenie poszczególnych części szkieletu odbywa się tutaj przez tkanki i w zależności od ich budowy histologicznej, czyli w zależności od tego, czy materiałem spajającym jest tkanka łączna, chrząstka czy kość.
W anatomii wyróżnia się zatem:
- więzozrosty;
- chrząstkozrosty;
- kościozrosty.
Więzozrosty
Zwane inaczej połączeniami włóknistymi, stanowią pozostałość połączenia mezenchymatycznego zawiązku dwóch odcinków szkieletu. Występują w 4 postaciach, jako więzozrost:
- Włóknisty – połączenie tworzą krótsze lub dłuższe klejodajne pasma łącznotkankowe, np. więzadło rylcowo-gnykowe;
- Sprężysty – jako pasma łącznotkankowe, w których włókna sprężyste zastępują włókna klejodajne. Ponadto nadają one tkance żółte zabarwienie. Do więzozrostów sprężystych można zaliczyć np. więzadła żółte między łukami kręgów;
- Szew – jako cienka, ale bardzo mocna warstwa tkanki łącznej pomiędzy łączącymi się kośćmi. W zależności od kształtu łączących się brzegów kości odróżniamy szew gładki, łuskowy i piłowaty;
- Wklinowanie – to sposób umocowania korzeni zębów w ścianie zębodołu dzięki cienkiej warstwie tkanki łącznej. Dodatkowo jego odmianą jest szew rozszczepiony lub rowkowy.
Chrząstkozrosty
Zwane także połączeniami chrzęstnymi, ponieważ cechują się połączeniem kości za pomocą warstwy chrzęstnej.
W wieku dziecięcym oraz młodzieńczym takie połączenia są częste i występują w kościach długich między trzonem, a nasadą w postaci chrząstki nasadowej. Materiałem łączącym jest chrząstka szklista, która z wiekiem przekształca się częściowo, bądź całkowicie w chrząstkę włóknistą. W efekcie u dorosłego człowieka z wyjątkiem chrząstki między pierwszym żebrem, a mostkiem nigdzie nie ma chrząstki szklistej.
Kościozrosty
Są najmocniejszym połączeniem kości i powstają z wiekiem przez kostnienie obu pierwszych postaci połączeń ciągłych. Typowym zjawiskiem kostnienia jest ten proces chrząstek nasadowych i szwów czaszki. Również stawy mogą kostnieć, np. w kości krzyżowej.
Patologiczne skostnienie występuje niejednokrotnie po złamaniu kości w stawie.
Zobacz również: Staw rzekomy.
Połączenia wolne
Połączenia wolne, czyli stawy zwie się także połączeniami maziowymi i są one najbardziej ruchome. Także ich budowa jest bardziej złożona niż w nieruchomych połączeniach kości.
We wszystkich stawach można wyróżnić następujące składniki główne:
- powierzchnie stawowe – wolne struktury pokryte chrząstką stawową. Bywają wklęsłe lub wypukłe, a znajomość tego ma szczególne znaczenie w terapii manualnej. W efekcie powierzchnie wklęsłe stanowią panewkę stawową, zaś powierzchnie wypukłe – główkę stawową;
- torebkę stawową – otacza ona cały staw. Można zatem powiedzieć, że łączy końce stawowe kości i odgranicza tym samym staw od otoczenia;
- jamę stawową – szczelinowata przestrzeń wypełniona mazią.
Poza tymi wymienionymi bywają jeszcze inne, niestale występujące składniki, takie jak więzadła stawowe, krążki stawowe łąkotek czy obrąbki stawowe.
Grubość chrząstki stawowej jest różna nie tylko w poszczególnych stawach, ale nawet w różnych miejscach jednego stawu. Ponadto zależy w dużej mierze od tarcia w stawie. W rezultacie najgrubszą chrząstkę stawową można zaobserwować w rzepce.
Zobacz również: Rodzaje kości.
Mechanika stawów
Ruchy w stawach można podzielić na 3 kategorie:
- ślizganie;
- toczenie;
- obracanie.
Te różne rodzaje mogą występować w jednym stawie i rzadko tylko w poszczególnym stawie może się odbywać jeden rodzaj ruchu. Dodatkowo wszystkie ruchy stawów są obustronne.
W utworzeniu stawów mogą brać udział 2 lub więcej kości, w efekcie czego wyróżnia się stawy proste i złożone. Jeżeli składowe części stawu w stosunku do siebie są mało ruchome, to mechanizm nawet w stawie złożonym jest prosty.
Zobacz również: Rodzaje stawów.
Bibliografia
- Bochene A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
