Mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu (łac. musculus sphincter ani externus) pełni istotną funkcję w utrzymaniu kontynencji, wchodząc w skład przepony moczowo-płciowej. Posiada kształt cylindryczny, otacza dolny odcinek odbytnicy. U mężczyzn posiada taką samą szerokość od strony brzusznej i grzbietowej, z kolei w przypadku kobiet od strony brzusznej jest aż 2-krotnie mniejszy.
Mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu – budowa
Mięsień ten posiada kształt cylindryczny, otacza dolny odcinek odbytnicy. U mężczyzn posiada taką samą szerokość od strony brzusznej i grzbietowej, z kolei w przypadku kobiet od strony brzusznej jest aż 2-krotnie mniejszy. Składa się z 3 części, wyraźnie odgrodzonych pasmami powięzi.
- część podskórna – posiada pierścieniowaty kształt, zaś jej długie włókna mięśniowe przedostają się poza obszar pierścienia w części bocznej i grzbietowej, kończąc się w skórze krocza. Dzięki takiej budowie część podskórna mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu podciąga skórę odbytu do jego kanału, tworząc promieniste pofałdowania. Od strony brzusznej omawiana część łączy się z mięśniem opuszkowo-jamistym;
- część powierzchowna – długa i stosunkowo silna, przyczepia się do powięzi przy zewnętrznej części kości guzicznej. Pasma tej części łączą się z mięśniem opuszkowo-jamistym, powięzią powierzchowną krocza oraz środkiem ścięgnistym;
- część głęboka – jej włókna krzyżują się przed kanałem odbytu i za nim. Nie tylko ściśle wiąże się z samą odbytnicą, ale i innymi mięśniami, biegnąc od kości guzicznej aż do kości łonowej.
Omawiając mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu można ogólnie określić jego przyczepy:
- przyczep początkowy (pp) – środek ścięgnisty krocza;
- przyczep końcowy (pk) – więzadło odbytowo-guziczne.
Dzięki swojej budowie i zasięgom, mięsień ten spełnia niezwykle ważną rolę.
Funkcje mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu
Mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu zamyka wolicjonalnie (zależnie od woli) odbyt. Podczas jego świadomego skurczu podłużne pasma podnoszą skórę krocza i fałdują ją na kształt tamponu w świetle odbytu. Podczas odruchu zamykania odbytu skróceniu ulega jednocześnie mięsień łonowo-guziczny, którego pętla zmniejsza kąt kontynencji. Dzięki temu mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu może odruchowo zwiększać siłę zamykającą w sytuacjach tego wymagających, np. podczas intensywnego śmiechu, kaszlu czy kichania. Toniczny skurcz tego mięśnia utrzymywany jest na drodze odruchów rdzeniowych, dzięki aferentnym impulsom z mięśnia i skóry odbytu.
Odruch odbytowy
Omawiając mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu należy wspomnieć o tzw. odruchu odbytowym (S2-S5). Jest to polisynaptyczny, fizjologiczny odruch obcy. Podczas badań diagnostycznych można go wywołać drażnieniem skóry okolicy odbytu cienkim patyczkiem, czego rezultatem jest skurcz mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu. Podczas potrzeby oddania gazów lub stolca odruch odbytniczy zwykle wywoływany jest instynktownie przez ściśnięcie pośladków. Tym samym chęć defekacji można chwilowo odłożyć w czasie.
Unerwienie
Za unerwienie motoryczne mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu oraz unerwienie czuciowe skóry środka ścięgnistego wraz z obszarem okołoodbytniczym odpowiada nerw sromowy, który oddaje dodatkowo nerwy odbytnicze dolne. Korzenie nerwu sromowego wychodzą z segmentów krzyżowych 2. i 3. oraz gałęzi kroczowej z segmentu 4.
Mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu – ćwiczenia
Przy nietrzymaniu gazów lub stolca ważny element leczenia stanowią odpowiednio dobrane ćwiczenia mięśni dna miednicy, w tym także mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu. Na początku warto wybrać się do fizjoterapeuty uroginekologicznego, aby mógł on ocenić czy aktywacja mięśnia następuje w sposób prawidłowy. Najczęściej tak nie jest, wykonuje się więc badanie per rectum i uczy aktywacji tego mięśnia od podstaw. Dopiero wtedy można rozpocząć treningi domowe.
Najpopularniejszym ćwiczeniem wzmacniającym omawiany mięsień jest wyobrażenie sobie niewielkiego orzeszka w okolicach odbytu. Następnie z każdym wdechem rozluźniamy wszystkie mięśnie dna miednicy, czując, jak odbyt delikatnie się obniża, zaś każdym wydechem staramy się zacisnąć odbyt tak, aby unieść wyobrażonego sobie wcześniej orzeszka. Inną wizualizacją może być wyobrażenie sobie sytuacji oddawania gazów podczas każdego wdechu (mięśnie się rozluźniają). Podczas każdego wydechu następuje wyobrażenie sobie sytuacji powstrzymywania gazów (napinamy odbyt). Takich ćwiczeń jest znacznie więcej, powinny być wykonywane w różnych pozycjach wyjściowych, także odwróconych. Optymalnym rozwiązaniem jest poświęcenie na ćwiczenia około 10-20 minut dziennie, chyba że fizjoterapeuta zaleci inaczej.
Zainteresował Cię ten temat?
Wyżej przybliżyliśmy tematykę związaną z bardzo ważnym działem fizjoterapii jakim jest uroginekologia. Jeżeli chcesz rozwijać się w tym temacie i wiedzieć jak prowadzić pacjentów uroginekologicznych, najlepszym rozwiązaniem jest zdobycie wiedzy bezpośrednio u specjalistów, w rozszerzonym zakresie na certyfikowanych szkoleniach, gdzie uzyskuje się szczegółowe informacje o technikach fizjoterapeutycznych i ich wykorzystaniu u pacjentów.
Kod rabatowy na kurs Trening dna miednicy BeBo
Z tego względu, specjalnie dla czytelników Portalu Fizjoterapeuty wynegocjowaliśmy 10% zniżki na kursy i szkolenia prowadzone przez certyfikowanych instruktorów BeBo Polska. W celu uzyskania zniżki podczas zapisów (telefonicznie lub przez stronę www.bebotrening.pl) wystarczy podać kod: FIZJOTERAPEUTY
Polecane produkty:
|
Mata z kolcami
Mata z kolcami została wykonana z materiałów wytrzymałych i odpornych, a zarazem bezpiecznych. Regularnie stosowana w domowym zaciszu, niweluje liczne dolegliwości bólowe. Zobacz więcej... |
|
Mata do akupresury (mata z igłami)
Mata do akupresury posiada specjalne igły. Ma działanie terapeutyczne i wykorzystywana jest na różne okolice ciała w celu zmniejszenia bólów, regulacji napięcia mięśniowego i wielu innych schorzeń. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Tanzberger R., Kuhn A., Mobs G., Baumgartner U., Dno miednicy – fizjologia, patologia, diagnostyka i leczenie, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2020.
- W drodze do istoty kobiecości. Trening dna miednicy, BeBo, Kraków 2019.
