Fosfokreatyna to związek powstający z kreatyny, zawierający wiązania wysokoenergetyczne. Stanowi jedno z głównych źródeł energii w postaci ATP, niezbędnej do pracy mięśni. W dzisiejszych czasach popularna stała się suplementacja kreatyny przez osoby aktywne fizycznie.
Energia do skurczu mięśni
Skurcz mięśnia wymaga energii, której bezpośrednim źródłem jest ATP powstający w czasie metabolizmu węglowodanów i tłuszczów. ATP jest resyntezowany z ADP przez dodanie grupy fosforanowej. Pewna ilość energii dla tej reakcji endotermicznej dostarczana jest z rozpadu glukozy na cząsteczki dwutlenku węgla i wody, jednakże mięśnie mają także inne źródło bogatoenergetyczne, jakim jest związek fosforanowy. Może on dostarczyć energii w bardzo krótkim czasie.
Podczas spoczynku część ATP w mitochondriach przenosi swoje fosforany na kreatynę, wytwarzając pewien zapas fosfokreatyny. W czasie wysiłku ulega hydrolizowaniu w miejscu połączenia główki miozyny z aktyną, tworząc ATP z ADP, co umożliwia kontynuację skurczu. Niektórzy sportowcy przyjmują kreatynę jako suplement diety zwiększający ich osiągnięcia w krótkich, aczkolwiek intensywnych wysiłkach (np. biegi krótkodystansowe).
Zobacz również: Naturalne suplementy w sporcie.
Synteza fosfokreatyny
Aby mogła powstać fosfokreatyna niezbędna jest obecność kreatyny, która produkowana jest w wątrobie z metioniny, glicyny i argininy. Następnie, w mięśniach szkieletowych kreatyna ulega fosforylacji do fosfokreatyny, ważnego magazynu energii dla syntezy ATP.
ATP powstający w procesach glikolizy i fosforylacji oksydacyjnej reaguje z kreatyną, tworząc odpowiednio ADP i duże ilości fosfokreatyny. Podczas wysiłku fizycznego reakcja ta ulega odwróceniu, zapewniając utrzymanie dostawy ATP – bezpośredniego źródła energii dla skurczu mięśni.
Jak działa fosfokreatyna?
Jak wspomniano, fosfokreatyna jest jednym z podstawowych źródeł energii do pracy mięśni. To związek, którego wysokoenergetyczne wiązania tworzą się z kreatyny i ATP w okresie, gdy mięśnie są w spoczynku. Kiedy mięśnie stają się aktywne, jak podczas wysiłku, wysokoenergetyczne grupy fosforanowe są szybko przenoszone z fosfokreatyny na ADP, wytwarzając więcej energii do zasilenia mięśnia.
Enzymem, który przenosi grupę fosforanową z fosfokreatyny na ADP, jest kinaza kreatynowa, znana również jako fosfokinaza kreatynowa. Komórki mięśniowe zawierają duże ilości tego enzymu, dlatego utrzymujące się podwyższone poziomy kinazy kreatynowej zwykle wskazują na uszkodzenie mięśni szkieletowych lub mięśnia sercowego. Ponieważ oba te typy mięśni zawierają różne izoenzymy, klinicyści są w stanie zróżnicować uszkodzenie tkanki sercowej podczas zawału z uszkodzeniem mięśni szkieletowych.
Kreatyna w sporcie
Suplementacja kreatyną nie zwiększa masy mięśniowej, za co odpowiada odpowiednia dieta (bogata w białko) oraz siłowy trening fizyczny. Kreatyna pełni jednak wiele innych, niezwykle ważnych funkcji, tak docenianych wśród osób aktywnych fizycznie. Omawiany związek:
- stymuluje syntezę ciężkich łańcuchów miozyny, cząsteczek aktyny oraz enzymu CK (czego następstwem jest wzrost beztłuszczowej masy ciała);
- zmniejsza uszkodzenie mięśni i zwiększa ich powysiłkową odnowę;
- stabilizuje lipidy błonowe;
- dostarcza energii do pracy mięśni podczas wysiłków fizycznych;
- zwiększa wytrzymałość mięśni szkieletowych na wysiłki.
Niektóre źródła wskazywały na szkodliwe działanie kreatyny, jakoby miała uszkadzać wątrobę, nerki i żołądek. Żadne badania naukowe nie potwierdziły negatywnego wpływu omawianego związku na wspomniane narządy. Nadmiar kreatyny jest wydalany z organizmu wraz z moczem, jednak nie uszkadzając przy tym nerek. W przypadku żołądka zaś, doustna suplementacja charakteryzuje się dużą rozpuszczalnością i biodostępnością, przez co nie przyczynia się do powstawania żadnych problemów żołądkowo-jelitowych.
Zobacz również: DOMS – opóźniona bolesność mięśniowa.
Podsumowanie
Aż do około 70% energii wytwarzanej w komórkach ulega zamianie w ciepło. To wysoka cena, jaką organizm człowieka płaci za stałocieplność. Reszta magazynowana jest w formie nietrwałych związków wysokoenergetycznych: adenozynotrójfosforanu (ATP) i fosfokreatyny. Właśnie ta energia stanowi siłę napędową pracy mechanicznej mięśni oraz służy podtrzymaniu aktywności metabolicznej komórek.
Polecane produkty:
|
Koenzym Q10 kapsułki
Koenzym Q10 to jeden z najważniejszych antyoksydantów. Nie tylko tylko chroni organizm przed wolnymi rodnikami. Bierze on również udział w każdej, podstawowej funkcji komórki ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Borowicz K., Aspekty biochemiczne i patofizjologiczne aktywności fizycznej, Zeszyty Naukowe WSSP, 17/2013.
