Raczkowanie to ważna czynność w życiu niemowlęcia polegająca na naprzemienny wykonywaniu ruchów rękami i nogami celem przemieszczania się do przodu. Potwierdza prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz znacznie przyspiesza rozwój maluszka, ponieważ pomaga wytworzyć połączenia między lewą i prawą półkulą mózgu. Niemowlęta raczkują między 6. a 10. miesiącem życia.
Rozwój motoryczny niemowlaka
Rozwój motoryczny niemowlęcia stanowi ważną podstawę dla rozwoju procesów poznawczych mowy, koordynacji wzrokowo-ruchowej, uczuć, a także kontaktów społecznych. Z tego względu często używa się zamiennie terminu „rozwój psychoruchowy”. Charakterystyczną cechą rozwoju psychoruchowego niemowlęcia jest niepokój ruchowy wraz z uogólnioną reakcją na bodźce, co prowadzi do angażowania wielu grup mięśniowych. Powoli i stopniowo miejsce ma przekształcanie nieskładnych i mimowolnych ruchów w ruchy celowe. Rodzice mogą zauważyć to w sytuacjach, gdy dziecko podąża wzrokiem na zabawką i wyciąga do niej rączki.
Należy pamiętać, że choć istnieją ramy czasowe, w których niemowlęta powinny przyswajać określone umiejętności, jest to kwestia wysoce indywidualna. Rozwój wszystkich zdrowych dzieci nie jest jednakowy. Można jedynie powiedzieć, że przebiega z pewną prawidłowością i następuje on zgodnie z prawami rozwojowymi. Są to:
- prawo „odgłowowe” (cefalokaudalne) – osiąganie sprawności poszczególnych części ciała rozpoczyna się od głowy i przesuwa się ku bardziej oddalonym od niej częściom ciała;
- prawo „odśrodkowe” (proksymalno- dystalne) – rozwój postępuje od głównej osi ciała ku obwodowi.
Kluczowym momentem w rozwoju jest jednak nauka raczkowania, co ma za zadanie przystosowanie dziecka do przyjęcia pozycji stojącej i nauki chodzenia.
Raczkowanie – na czym polega?
Raczkowanie rozpoczyna się przyswajaniem umiejętności pełzania na brzuszku przy pomocy rączek. Niemowlę podnosi wówczas głowę i tułów, wyciągając nóżki przed siebie i opierając się na kolanach. Naukę pełzania znacznie przyspiesza ciekawość świata, dlatego rodzice powinni zadbać, aby otoczenie dziecka było kolorowe, interesujące i pełne nieznanych dziecku zabawek. Po przyswojeniu umiejętności pełzania dziecko zaczyna opierać się na rączkach i przyjmować pozycję czworaczą.
Także tutaj pomoc rodziców może okazać się nieoceniona. Aby pomóc dziecku w nauce przyjmowania pozycji czworaczej można wykonywać z nim ruchy naprzemienne w leżeniu na plecach. Wystarczy podczas zabawy dotykać lewą rączką dziecka prawej stópki, a następnie wykonać to samo dla drugiej strony ciała. Pomaga to przekraczać linię środkową i przyczynia się do lepszego poznania własnego organizmu. Dodatkowo można rozkładać ciekawe zabawki po całym pokoju, aby dziecko musiało pokonywać większe dystanse celem wzięcia ich do rączki. Raczkowanie będzie stymulowane w sposób kompleksowy.
Kiedy dziecko zaczyna raczkować?
Zdecydowanie najczęściej niemowlę zaczyna raczkować w okolicach 9. miesiąca życia, a około 1. roku życia podejmuje pierwsze próby samodzielnego wstawania i chodzenia. Nie jest to jednak regułą, dlatego widełki czasowe dla fizjologicznego raczkowania wynoszą 6.-10. miesiąc życia dziecka.
Niemowlę nie raczkuje – co robić?
Może się okazać, że mimo ukończenia 10. miesiąca życia dziecko nie podejmuje prób raczkowania i nie jest tym zainteresowane. Sytuacja powinna wzbudzić niepokój rodziców i zmusić ich do jak najszybszej wizyty u lekarza pediatry oraz fizjoterapeuty dziecięcego. Możliwymi przyczynami niepojawienia się raczkowania są:
- przetrwałe odruchy pierwotne, zwłaszcza odruch ATOS;
- zaburzenia ośrodkowej koordynacji ruchowej;
- zbyt słaba obręcz barkowa lub miedniczna;
- zbyt wczesne sadzanie dziecka;
- brak okazji do raczkowania, częste przetrzymywanie dziecka w łóżeczku.
W powyższych przypadkach wystarczy kilka wizyt u fizjoterapeuty dziecięcego, aby zastymulować dalszy, prawidłowy rozwój dziecka. Na wizycie najczęściej wykorzystuje się metody takie jak NDT Bobath, metoda Vojty, trójpłaszczyznowa terapia manualna stóp czy integracja sensoryczna. Brak raczkowania może mieć jednak znacznie poważniejsze przyczyny, np. wynikające z chorób wrodzonych. Także wtedy konieczna jest wizyta u fizjoterapeuty dziecięcego i lekarza pediatry, jednak proces leczenia potrwa znacznie dłużej.
Bibliografia
- Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H., Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
- Trusewicz R., Pogorzała A., Rozwój ruchowy dziecka z uwzględnieniem założeń koncepcji NDT Bobath, Innowacyjność i Tradycja w Fizjoterapii.
- Pietrzyk J., Kwinta P., Pediatria, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.
