Zatoki przynosowe (łac. sinus paranasales) to przestrzenie zlokalizowane w twarzoczaszce (a dokładniej w okolicy nosa i czoła), wypełnione powietrzem. Stanowią istotną część układu oddechowego, a ich podstawową funkcją jest nawilżanie i oczyszczanie wdychanego powietrza. Częstym problemem jest zapalenie zatok przynosowych, czego diagnostyką i leczeniem zajmuje się zazwyczaj lekarz otorynolaryngolog.
Zatoki przynosowe – anatomia
Zatoki przynosowe można uważać za przedłużenie jam nosa. Dzieli się je na zatoki:
- I-rzędowe – zatoka szczękowa, zatoka czołowa, komórki sitowe przednie;
- II-rzędowe – komórki sitowe tylne, zatoka klinowa.
Rozmieszczone są symetrycznie po obu stronach nosa i oczu. Zatoka szczękowa jest największa spośród nich i ma 4 ściany: przednią, górną (oczodołową), przyśrodkową (nosową) oraz tylną. Ujście zatoki szczękowej lokalizuje się powyżej dna zatoki. W ścianie górnej przebiega nerw podoczodołowy, zaś dno zatoki tworzy wyrostek zębodołowy szczęki.
Zatoki czołowe należą do asymetrycznych jam powietrznych zawartych między dwoma blaszkami kości czołowej: łuską czołową i blaszką oczodołową. Drenaż wydzieliny do przewodu nosowego środkowego odbywa się poprzez kanał nosowo-czołowy, nazywany także zachyłkiem czołowym.
Zatoki sitowe stanowią najmniejsze ze wszystkich zatok przynosowych. Tworzy je od 6 do 10 komórek sitowych, czyli niewielkich jamek, od wewnątrz wyściełanych błoną śluzową. Dodatkowo są one przedzielone cienkimi blaszkami kostnymi oraz wypełnione powietrzem.
Z kolei zatoki klinowe są parzyście występującymi komorami powietrznymi, połączonymi z jamą nosową. Leżą w obrębie kości klinowej, na wysokości oczu. Ciekawostką jest, że u osób sztucznie wentylowanych to właśnie zatoka klinowa jako pierwsza ulega zapaleniu wskutek długotrwałego przebywania w pozycji leżącej.
Funkcje zatok przynosowych
Rola, jaką spełniać mają zatoki, do dnia dzisiejszego nie została jednoznacznie określona. Udało się wyszczególnić jednak kilka istotnych funkcji tych struktur, do których zaliczamy:
- zmniejszanie ciężaru czaszki;
- ogrzewanie i nawilżanie wdychanego przez nos powietrza;
- uczestnictwo w przetwarzaniu głosu i jego tworzeniu (tzw. przestrzeń rezonansowa);
- ochrona ważnych struktur znajdujących się w obrębie głowy przed urazami.
W warunkach fizjologicznych śluzówka zatok produkuje znikomą ilość wydzieliny. Dzięki stałym ruchom rzęsek znajdujących się na powierzchni komórek błony śluzowej zatok przedostaje się ona do jamy nosowej. Proces ten zwie się mechanizmem śluzowo-rzęskowym. To właśnie dzięki niemu możliwe jest wyłapywanie zarazków, kurzu, ciał obcych i ich usuwanie na zewnątrz. Dzięki temu, w stanie fizjologicznym, zatoki wolne są od drobnoustrojów. Zdarza się jednak, że dochodzi do stanów zapalnych tych struktur.
Zapalenie zatok przynosowych
Schorzenie to jest jedną z 10 najczęściej rozpoznawanych chorób w Polsce i znajduje się na 5. miejscu wśród przyczyn przepisywania antybiotyków przez polskich lekarzy rodzinnych. Do stanu zapalnego nosa i zatok doprowadza choćby przeziębienie (infekcja wirusowa), choć równie dobrze sprawcami mogą być bakterie. Wskutek zakażenia następuje rozszerzenie naczyń i obrzęk błony śluzowej, ale i inicjuje się wydzielanie gruczołowe. W konsekwencji przesiąkania w zatokach pojawia się wydzielina śluzowa oraz płyn. Ich zaleganie jest skutkiem zastoju spowodowanego z jednej strony zaburzeniem ruchu rzęsek, z drugiej zaś zablokowaniem ujścia zatok. Zalegająca w zatokach wydzielina stwarza korzystne warunki do namnażania się bakterii. Charakterystyczne objawy omawianej choroby to:
- uczucie zatkanego nosa;
- problemy z oddychaniem przez nos;
- wyciek wydzieliny z nosa lub spływanie gęstej wydzieliny po tylnej ścianie gardła;
- ból zatok, czyli ból głowy, twarzy u nasady nosa i okolic oczodołów, nasilający się zwłaszcza podczas nachylania głowy ku dołowi;
- osłabienie lub całkowita utrata węchu;
- ból zębów;
- nieświeży oddech.
Proces zapalny często wiąże się z występowaniem gorączki. Dokładny obraz kliniczny zależy również od tego, czy zapalenie zatok ma charakter ostry, podostry czy przewlekły. Leczenie zawsze dobierane jest indywidualnie do przyczyn. Przy infekcjach bakteryjnych przepisuje się antybiotyki, a przy wirusowych leki przeciwwirusowe. Pomocniczo bardzo dobrze sprawdzają się inhalacje na zatoki, płukanie zatok solą fizjologiczną, suplementacja wzmacniająca odporność czy picie dużej ilości płynów w ciągu dnia.
Polecane produkty:
|
BIO Acerola - naturalna witamina C
Organiczna Acerola od bioalgi to wysokiej jakości naturalna witamina C. Jest silnie skoncentrowanym ekstraktem ze specjalnie wyselekcjonowanych owoców (1 gram produktu odpowiada 17 gramom owoców Aceroli). Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Wardas P., Markowski J., Piotrowska-Seweryn A., Przegląd aktualnych wytycznych w zakresie diagnostyki i leczenia zapaleń zatok przynosowych z praktycznym komentarzem, Forum Medycyny Rodzinnej, 4/2014.
- Leszczyńska M., Karlik M., Dąbrowski P., Szyfter W., Zapalenie zatok przynosowych – diagnostyka i leczenie, Przewodnik Lekarza, 9/2003.
- Bluj J., Zapalenie zatok przynosowych, 10/2020.
