Hemodializa

Hemodializa (HD) to zabieg wykonywany między innymi w przypadku niektórych zatruć czy podczas leczenia różnych postaci niewydolności nerek. Jego celem jest usunięcie toksyn znajdujących się we krwi. W Polsce jest dominującą metodą leczenia nerkozastępczego.

Charakterystyka hemodializy

Klasyczna hemodializa, jako technika oczyszczania zewnątrzustrojowego, wykorzystuje 2 prawa fizykochemiczne:

• prawo różnicy stężeń – dzięki różnicy stężeń między krwią a płynem dializacyjnym zachodzi oczyszczanie krwi i płynów wewnątrzustrojowych ze zbędnych substancji będących toksynami mocznicowymi. Substancje te dyfundują do płynu dializacyjnego poprzez błonę półprzepuszczalną dializatora;
• prawo różnicy ciśnień – dzięki różnicy ciśnień usuwany jest nadmiar wody przy wykorzystaniu zjawiska ultrafltracji przez błonę dializatora. Zjawisko to odgrywa znacznie większą rolę w przypadku technik pokrewnych, takich jak hemofiltracja i hemodiafltracja.

Wyróżnia się kilka rodzajów hemodializy:

• klasyczną niskoprzepływową;
• wysokowydajną wysokoprzepływową;
• jednoigłową;
• ze zmiennym stężeniem sodu w płynie dializacyjnym;
• codzienną;
• powolną nocną.

Hemodializa – metodyka zabiegu

Klasyczna hemodializa trwa 4-5 godzin i jest przeprowadzana 3 razy w tygodniu, co drugi dzień. W jej trakcie konieczne jest stosowanie antykoagulacji, zapobiegającej wykrzepianiu krwi w układzie pozaustrojowym. Najczęściej stosuje się w tym celu heparynę.

Układ do hemodializy składa się z aparatu do hemodializy, drenów, dializatora oraz płynu dializacyjnego. Wspomniany aparat jest urządzeniem służącym do wytwarzania ostatecznego płynu dializacyjnego, przetaczania krwi i płynu przez dializator oraz nadzorowania przebiegu hemodializy poprzez pomiar szeregu parametrów.

Ponadto leczenie wymaga dostępu naczyniowego, pozwalającego uzyskać przepływ krwi przez dializator wynoszący 250-300 ml/min. Wyróżnia się następujące dostępy naczyniowe:

• przetoka tętniczo-żylna z naczyń własnych chorego – najlepszy dostęp naczyniowy do powtarzanych hemodializ. Polega na łączeniu naczyń tętniczych z żylnymi na przedramieniu lub ramieniu, rzadziej w innym miejscu, np. na udzie. Po wytworzeniu przetoki musi upłynąć pewien czas, zwykle kilka tygodni, kiedy przetoka „dojrzewa” i jest czynnie wykształcana poprzez wykonywanie wielogodzinnych odpowiednich ćwiczeń. Wykształcone naczynie żylne jest nakłuwane 2 igłami (rzadziej jedną) na początku każdego zabiegu;
• przetoka tętniczo-żylna z naczyń sztucznych – wytwarzana z protezy naczyniowej, skonstruowanej tak, aby możliwe było wielokrotne jej nakłuwanie. Wykonywana w sytuacjach, gdy naczynia własne chorego nie pozwalają na wytworzenie wydajnej przetoki naturalnej, najczęściej z powodu miażdżycy lub zmian po przebytych procesach zapalno-zakrzepowych;
• stały cewnik do hemodializ – specjalnie zaprojektowany dwukanałowy cewnik, przeprowadzany na pewnym odcinku pod skórą przed wprowadzeniem zazwyczaj do żyły głównej górnej, najczęściej poprzez żyłę szyjną wewnętrzną. Jest to coraz powszechniej stosowany dostęp naczyniowy u chorych, u których nie ma możliwości wykonania przetoki tętniczo-żylnej;
• czasowy cewnik do hemodializ – to dwukanałowy cewnik wprowadzany przez żyłę szyjną wewnętrzną, podobojczykową lub udową u chorych, gdy konieczne jest niezwłoczne rozpoczęcie leczenia nerkozastępczego.

Wybór odpowiedniej techniki uwzględnia ogólny stan zdrowia pacjenta oraz jego indywidualne potrzeby.

Płyn dializacyjny

Płyn dializacyjny najczęściej wytwarza aparat do hemodializy z koncentratu płynu dializacyjnego i odpowiednio przygotowanej wody. Pozwala to na indywidualny dobór jego składu do potrzeb pacjenta, zwłaszcza w zakresie stężenie potasu, wapnia oraz glukozy. Stosowanym obecnie powszechnie czynnikiem alkalizującym jest wodorowęglan sodu (dializa wodorowęglanowa), co pozwala m.in. skuteczniej wyrównywać kwasicę metaboliczną oraz korzystnie wpływa na stabilność układu krążenia w trakcie hemodializy.

Płyn dializacyjny przepływa przez dializator w kierunku przeciwnym do przepływu krwi, co zwiększa wydajność procesu dyfuzji (zjawisko wzmocnienia przeciwprądowego). Współczesne aparaty wyposażono w odpowiednie programy zapewniające zmienność (profilowanie) składu płynu dializacyjnego w trakcie zabiegu.

Wskazania

O rozpoczęciu hemodializy decyduje lekarz po zapoznaniu się ze stanem zdrowia pacjenta. Wśród wskazań znajdują się:

• ostra niewydolność nerek;
• zatrucia;
• przewlekła niewydolność nerek.

Przeciwwskazania

Wiek, choroba podstawowa oraz choroby współistniejące nie stanowią przeciwwskazań do hemodializy, jeżeli tylko cierpienia z nią związane nie będą przeważały nad korzyściami. Obecnie istnieją 2 sytuacje kliniczne powszechnie uważane za bezwzględne przeciwwskazania do rozpoczynania leczenia nerkozastępczego:

• rozsiana choroba nowotworowa (obecność przerzutów);
• ciężki zespół otępienny, zwykle na podłożu miażdżycy.

Podsumowanie

Hemodializa poprawia jakość życia i wydłuża przeżycie. Wciąż rośnie liczba chorych pozostających w programie przewlekłych hemodializ przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat. Trzeba jednak pamiętać, że hemodializa jako metoda leczenia nerkozastępczego pomaga wyrównać tylko podstawowe zaburzenia homeostazy, nie likwidując w pełni następstw choroby. W związku z tym każdą osobę leczoną hemodializą należy traktować jako potencjalnego biorcę przeszczepu nerki.

Zobacz również: Dializa.

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
2. Nowicki M., Wybór optymalnej techniki dializacyjnej, Forum Nefrologiczne, 2/2010.