Równowaga kwasowo-zasadowa to stan utrzymania optymalnego stężenia jonów wodoru w przestrzeniach wewnątrzkomórkowych i zewnątrzkomórkowych ustroju. Stanowi wynik licznych mechanizmów homeostazy organizmu.
Co to jest równowaga kwasowo-zasadowa?
Głównym i podstawowym warunkiem prawidłowego przebiegu wszystkich procesów życiowych jest stałość stężenia jonów wodorowych. U zdrowych osób ich stężenie (zwane również pH) utrzymuje się w granicach:
- 7,35-7,45 w płynie pozakomórkowym;
- 1,5 w soku żołądkowym;
- 8,0 w treści jelitowej;
- 5,0 w moczu.
Jeśli cyfra pH jest mniejsza, to kwaśność zwiększa się. Organizm człowieka rozporządza wieloma sposobami utrzymania tego stężenia na właściwym poziomie. W efekcie przemian metabolicznych wyzwalane są składniki zdolne do zakwaszania lub alkalizowania organizmu. Do zakwaszających należą jony: chlorkowy, fosforanowe, siarczanowe oraz kwasy nieulegające spalaniu, np. fitynowy czy benzoesowy. Z kolei do alkalizujących zalicza się jony: sodu, potasu, wapnia, magnezu i żelaza.
Dwutlenek węgla
Dorosły człowiek wytwarza około 448 litrów dwutlenku węgla w ciągu doby. Dwutlenek węgla rozpuszcza się w płynie, dając kwas węglowy. Kwas ten dysocjuje na jony wodorowe i wodorowęglanowe. Dwutlenek węgla rozpuszczony we krwi znajduje się w stanie równowagi z kwasem węglowym i jonami wodorowęglanowymi.
Jeżeli ilość usuwanego za pomocą płuc dwutlenku węgla równa się ilości wytwarzanej w tkankach, nie dochodzi do gromadzenia jonów wodorowych. Jeżeli natomiast ilość wytwarzanego dwutlenku węgla w tkankach jest większa od ilości wydalanej przez płuca, następuje przesunięcie równowagi kwasowo-zasadowej w kierunku tworzenia jonów wodorowych i powoduje zakwaszanie organizmu.
Równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie utrzymywana jest dzięki wydalaniu nadmiaru dwutlenku węgla przez płuca oraz wydalaniu przez nerki kwasów i zasad. Nerki mogą bowiem zamieniać pewną część mocznika na amoniak, który również wiąże część kwasów. Dzięki tym mechanizmom stałość odczynu płynów ustrojowych i tkanek jest w dużym stopniu zapewniona.
Ocena równowagi kwasowo-zasadowej
Do oceny zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej potrzebna jest znajomość wartości pH i stężenia jonów HCO3- w osoczu krwi tętniczej. Wiarygodnego oznaczenia pH można dokonać przy użyciu pH-metru i szklanej elektrody do pomiaru pH. Zawartości HCO3- w osoczu nie można zmierzyć bezpośrednio, lecz można zmierzyć ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla. W porównaniu do osocza krwi tętniczej, w osoczu krwi żylnej ciśnienie to jest o 7-8 mm Hg wyższe, natomiast pH o 0,03-0,04 jednostki niższe. Dzieje się tak, ponieważ krew żylna zawiera dwutlenek węgla, który jest przenoszony z tkanek do płuc.
Pomiarem, który ma pewną wartość w diagnostyce różnicowej kwasicy metabolicznej, jest oznaczanie wielkości luki anionowej. Określenie luki odnosi się do różnicy między stężeniem kationów innych niż jony sodu, a stężeniem anionów innych niż jony chloru i jony HCO3- w osoczu. Prawidłowa wartość tego parametru wynosi około 12 mEq/l. Luka anionowa zwiększa się, gdy:
- maleje stężenie w osoczu jonów: potasu, wapnia lub magnezu;
- zwiększa się stężenie albo ładunek elektryczny białek osocza;
- dochodzi do akumulacji we krwi anionów organicznych.
Luka anionowa zwiększa się w kwasicy metabolicznej wynikającej z ketoacydozy, kwasicy mleczanowej oraz innych form kwasicy, w których zwiększa się ilość anionów organicznych. Nie zwiększa się ona natomiast w kwasicy hiperchloremicznej wywołanej spożyciem NH4Cl lub inhibitorów anhydrazy węglanowej.
Równowaga kwasowo-zasadowa w diecie
Dla zachowania równowagi kwasowo-zasadowej posiłki trzeba tak komponować, aby znajdowały się w nich zarówno produkty o charakterze zakwaszającym, jak i alkalizującym. Przykładowo, do produktów zakwaszających zalicza się:
- mięsa;
- jaja;
- ryby;
- sery;
- tłuszcze;
- słodycze;
- produkty zbożowe.
Z kolei do produktów alkalizujących można zaliczyć między innymi:
Prawidłowy dobór produktów w żywieniu ma znaczny wpływ na regulację równowagi kwasowo-zasadowej. Przykładowo, alkalizujące działanie wykazują dodatkowo produkty zawierające duże ilości sodu, potasu, wapnia czy magnezu.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Ciborowska H., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Smuszkiewicz P., Jakieła-Sokołowska A., Interpretacja zaburzeń kwasowo-zasadowych u chorych w oddziale intensywnej terapii. Czy tradycyjne podejście jest wystarczające?, Anestezjologia i Ratownictwo, 5/2011.
