Równowaga kwasowo-zasadowa

Równowaga kwasowo-zasadowa to stan utrzymania optymalnego stężenia jonów wodoru w przestrzeniach wewnątrzkomórkowych i zewnątrzkomórkowych ustroju. Stanowi wynik licznych mechanizmów homeostazy organizmu.

Co to jest równowaga kwasowo-zasadowa?

Głównym i podstawowym warunkiem prawidłowego przebiegu wszystkich procesów życiowych jest stałość stężenia jonów wodorowych. U zdrowych osób ich stężenie (zwane również pH) utrzymuje się w granicach:

• 7,35-7,45 w płynie pozakomórkowym;
• 1,5 w soku żołądkowym;
• 8,0 w treści jelitowej;
• 5,0 w moczu.

Jeśli cyfra pH jest mniejsza, to kwaśność zwiększa się. Organizm człowieka rozporządza wieloma sposobami utrzymania tego stężenia na właściwym poziomie. W efekcie przemian metabolicznych wyzwalane są składniki zdolne do zakwaszania lub alkalizowania organizmu. Do zakwaszających należą jony: chlorkowy, fosforanowe, siarczanowe oraz kwasy nieulegające spalaniu, np. fitynowy czy benzoesowy. Z kolei do alkalizujących zalicza się jony: sodu, potasu, wapnia, magnezu i żelaza.

Dwutlenek węgla

Dorosły człowiek wytwarza około 448 litrów dwutlenku węgla w ciągu doby. Dwutlenek węgla rozpuszcza się w płynie, dając kwas węglowy. Kwas ten dysocjuje na jony wodorowe i wodorowęglanowe. Dwutlenek węgla rozpuszczony we krwi znajduje się w stanie równowagi z kwasem węglowym i jonami wodorowęglanowymi.

Jeżeli ilość usuwanego za pomocą płuc dwutlenku węgla równa się ilości wytwarzanej w tkankach, nie dochodzi do gromadzenia jonów wodorowych. Jeżeli natomiast ilość wytwarzanego dwutlenku węgla w tkankach jest większa od ilości wydalanej przez płuca, następuje przesunięcie równowagi kwasowo-zasadowej w kierunku tworzenia jonów wodorowych i powoduje zakwaszanie organizmu.

Równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie utrzymywana jest dzięki wydalaniu nadmiaru dwutlenku węgla przez płuca oraz wydalaniu przez nerki kwasów i zasad. Nerki mogą bowiem zamieniać pewną część mocznika na amoniak, który również wiąże część kwasów. Dzięki tym mechanizmom stałość odczynu płynów ustrojowych i tkanek jest w dużym stopniu zapewniona.

Ocena równowagi kwasowo-zasadowej

Do oceny zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej potrzebna jest znajomość wartości pH i stężenia jonów HCO3- w osoczu krwi tętniczej. Wiarygodnego oznaczenia pH można dokonać przy użyciu pH-metru i szklanej elektrody do pomiaru pH. Zawartości HCO3- w osoczu nie można zmierzyć bezpośrednio, lecz można zmierzyć ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla. W porównaniu do osocza krwi tętniczej, w osoczu krwi żylnej ciśnienie to jest o 7-8 mm Hg wyższe, natomiast pH o 0,03-0,04 jednostki niższe. Dzieje się tak, ponieważ krew żylna zawiera dwutlenek węgla, który jest przenoszony z tkanek do płuc.

Pomiarem, który ma pewną wartość w diagnostyce różnicowej kwasicy metabolicznej, jest oznaczanie wielkości luki anionowej. Określenie luki odnosi się do różnicy między stężeniem kationów innych niż jony sodu, a stężeniem anionów innych niż jony chloru i jony HCO3- w osoczu. Prawidłowa wartość tego parametru wynosi około 12 mEq/l. Luka anionowa zwiększa się, gdy:

• maleje stężenie w osoczu jonów: potasu, wapnia lub magnezu;
• zwiększa się stężenie albo ładunek elektryczny białek osocza;
• dochodzi do akumulacji we krwi anionów organicznych.

Luka anionowa zwiększa się w kwasicy metabolicznej wynikającej z ketoacydozy, kwasicy mleczanowej oraz innych form kwasicy, w których zwiększa się ilość anionów organicznych. Nie zwiększa się ona natomiast w kwasicy hiperchloremicznej wywołanej spożyciem NH4Cl lub inhibitorów anhydrazy węglanowej.

Równowaga kwasowo-zasadowa w diecie

Dla zachowania równowagi kwasowo-zasadowej posiłki trzeba tak komponować, aby znajdowały się w nich zarówno produkty o charakterze zakwaszającym, jak i alkalizującym. Przykładowo, do produktów zakwaszających zalicza się:

• mięsa;
• jaja;
• ryby;
• sery;
• tłuszcze;
• słodycze;
• produkty zbożowe.

Z kolei do produktów alkalizujących można zaliczyć między innymi:

• mleko i przetwory mleczne;
• ziemniaki i inne warzywa;
• owoce.

Prawidłowy dobór produktów w żywieniu ma znaczny wpływ na regulację równowagi kwasowo-zasadowej. Przykładowo, alkalizujące działanie wykazują dodatkowo produkty zawierające duże ilości sodu, potasu, wapnia czy magnezu.

	Spirulina 100% naturalna Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej...
	Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
2. Ciborowska H., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
3. Smuszkiewicz P., Jakieła-Sokołowska A., Interpretacja zaburzeń kwasowo-zasadowych u chorych w oddziale intensywnej terapii. Czy tradycyjne podejście jest wystarczające?, Anestezjologia i Ratownictwo, 5/2011.