Odruch scyzorykowy (inaczej odwrócony odruch rozciągania) jest przykładem mechanizmu zwrotnego, odruchowego sprzężenia ujemnego z ośrodkiem w rdzeniu kręgowym.
Jak wygląda odruch scyzorykowy?
Umiarkowane rozciągnięcie mięśnia wywołuje:
- odruch rozciągania oraz następowy skurcz mięśnia (komponent dynamiczny);
- lub tylko wzrost napięcia mięśnia i częściowy jego przykurcz (komponent statyczny).
Jednak gdy mięsień ulegnie gwałtownemu rozciągnięciu, co grozi jego rozerwaniem, obserwuje się nagłe odruchowe rozluźnienie tego mięśnia.
Fizjologia odruchu
Odruch scyzorykowy jest wynikiem pobudzenia ciałek buławkowatych znajdujących się w ścięgnach i wzrostu impulsacji we włóknach aferentnych. Ciałka buławkowate mają postać drzewkowatych zakończeń ułożonych na ścięgnie szeregowo względem komórek mięśniowych, zaopatrując zwykle około 10-15 komórek mięśniowych.
W przeciwieństwie do wrzecion nerwowo-mięśniowych (bardzo wrażliwych na rozciąganie) ciałka buławkowate są mniej pobudliwe i wykazują około 100 razy wyższy próg pobudliwości. W efekcie ulegają pobudzeniu podczas:
- gwałtownego i biernego rozciągnięcia mięśnia;
- nagłego i bardzo silnego skurczu tego mięśnia.
Wzmożona impulsacja we włóknach wywołuje zmiany pobudliwości w neuronach wstawkowych rdzenia, prowadząc do postsynaptycznego zahamowania alfa-motoneuronów mięśnia rozciąganego. Ponadto dochodzi do pobudzenia alfa-motoneuronów mięśnia antagonistycznego.
Odruch scyzorykowy jest dwusynaptyczny. Dzięki swym połączeniom informacje napływające do rdzenia z nagle podrażnionych receptorów ścięgnistych dochodzą do móżdżku, który z kolei na ich podstawie daje korektę dla ruchów lub obniża napięcie mięśniowe.
Zobacz również: Łuk odruchowy.
Znaczenie odruchu scyzorykowego
Odwrócony odruch rozciągania uwidacznia się w stanach uszkodzenia dróg piramidowych, kiedy to wzmożony opór mięśni w stanie niedowładu zaznacza się głównie na początku próby zginania kończyny, po czym nagle ustępuje. Właśnie stąd pochodzi nazwa odruchu. W efekcie występowanie takiego zjawiska może wskazywać na uszkodzenie górnego neuronu ruchowego.
Ponadto, wraz z odruchami rozciągania i pętlą gamma ma podstawowe znaczenie w regulacji napięcia mięśniowego.
Odruch rozciągania
Skoro odruch scyzorykowy zwany jest odwróconym odruchem rozciągania, warto przyjrzeć się zwykłemu odruchowi rozciągania, zwanym także odruchem własnym mięśnia. Wywołuje się go przez nagłe rozciągnięcie mięśnia lub jego ścięgna w wyniku np. uderzenia w ścięgno lub bezpośrednio w brzusiec mięśnia. W efekcie wywołując odruch rozciągania z różnych mięśni można pośrednio badać łuki odruchowe i ośrodki na różnych poziomach rdzenia kręgowego. Do najpopularniejszych odruchów rozciągania należy odruch kolanowy, z mięśnia trójgłowego ramienia oraz mięśnia trójgłowego łydki. Na poniższym filmie fizjoterapeuta Kamil z Centrum Fizjoterapeuty pokazuje jak wywołać odruch kolanowy na przykładzie jednego z naszych pacjentów:
Fizjologia odruchu
Szybkie rozciąganie mięśnia przez uderzenie w jego ścięgno (najczęściej) wywołuje synchroniczną salwę impulsów dopływających włóknami aferentnymi do rdzenia kręgowego oraz synchroniczne wyładowania wielu naraz alfa-motoneuronów. Prowadzi to do szybkiego i krótkotrwałego skurczu odruchowego mięśnia. Szczególną cechą odruchu rozciągania jest ograniczenie skurczu głównie do mięśnia rozciąganego.
Badanie odruchu
Badając odruchy rozciągania ocenia się ich żywotność i symetrię pomiędzy obiema kończynami, ponieważ uszkodzenie łuku odruchowego w jakimkolwiek odcinku lub wstrząs rdzeniowy prowadzą do wypadnięcia odruchu rdzeniowego. Natomiast stwierdzenie braku odruchu lub jego asymetria może mieć znaczenie diagnostyczne, np. w określaniu wysokości rdzenia i poziomu, w którym nastąpiło uszkodzenie.
Podsumowanie
Odruch scyzorykowy towarzyszy wzmożonemu napięciu mięśniowemu (spastyczności) i wskazuje najczęściej na uszkodzenie dróg piramidowych ośrodkowego układu nerwowego.
Bibliografia
- Konturek S., Fizjologia człowieka, Wydawnoctwo Urban & Partner, Wrocław 2014.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
