Jąkanie definiowane jest jako wada wymowy lub nerwica mowy. Na jego wystąpienie składa się kilka czynników, pochodzenie dolegliwości jest więc złożone. Może występować u osób w każdym wieku, jednak częściej dotyczy dzieci. Wciąż istnieją spory czy jąkanie jest wadą, schorzeniem czy chorobą. Bezpiecznie określa się je jako syndrom pschosomatyczny.
Z czego wynika jąkanie?
Na strukturę jąkania składają się czynniki:
- paralingwistyczne, np. brak płynności mówienia;
- biologiczne, np. wzmożone napięcie mięśniowe;
- psychologiczne, np. logofobia;
- społeczne, np. stres komunikacyjny.
Omawiając przyczyny i czynniki ryzyka bardziej szczegółowo, wyróżnia się:
- występowanie jąkania u innych członków rodziny;
- opóźnienie rozwoju mowy u dziecka;
- trudności natury koordynacyjnej przy precyzyjnych ruchach koniecznych do mówienia;
- okoliczności powodujące szok – wypadki, urazy, choroby, urodzenie przez matkę kolejnego dziecka;
- zbyt duże wymagania dotyczące mówienia lub zachowania;
- napiętą i pełną lęku atmosferę domową;
- zwiększony krytycyzm otoczenia w stosunku do dziecka.
W pierwszej kolejności zawsze należy przyjrzeć się atmosferze rodzinnej dziecka oraz dokonać oceny jego stanu zdrowia. Ze szczególnym naciskiem na stan jamy ustnej i ewentualne wady zgryzu.
Jak objawia się jąkanie?
Jąkanie może przybrać różną formę, w zależności czy ma postać jawną czy utajoną. W pierwszym przypadku jest to najczęściej powtarzanie niektórych dźwięków, sylab, fraz – nawet kilkukrotnie, a także przeciąganie poszczególnych dźwięków. Typowe są pauzy. Jeśli występują na początku zdania, oznacza to, że dziecko ma trudność z rozpoczęciem zdania. Bardzo często jednak pauzy występują pomiędzy poszczególnymi wyrazami. Podczas wypowiedzi mogą się ujawniać grymasy na twarzy, a nawet ruchy całego ciała.
Jąkanie utajone objawia się poprzez unikanie kontaktu wzrokowego podczas wypowiedzi czy unikanie wypowiadania pewnych słów. Dziecko dostrzega, że mowa w pewnych sytuacjach sprawia mu trudność, dlatego stara się unikać tych sytuacji, a przy ich wystąpieniu przestaje się odzywać. Przykładem może być rozmowa telefoniczna, wywołanie do odpowiedzi pod tablicą lub zamawianie posiłku w stołówce.
W zależności od zaawansowania jąkanie wyróżniamy 3 fazy tej wady. Pierwszą jest wczesna niepłynność. Cechuje się widocznymi i słyszalnymi objawami jąkania, jest to jednak dopiero początek rozwoju jąkania. Drugą fazą jest tzw. jąkanie na pograniczu, podczas której większą uwagę zwraca się na jąkanie ukryte. Ostatnią fazę stanowi jąkanie uporczywe. Obejmuje negatywne uczucia i postawę nieakceptującą jąkania.
Zobacz również: Seplenienie.
Leczenie jąkania
Terapia jąkania zależy od przyczyn jego wystąpienia oraz wieku pacjenta. Inne metody będą stosowane w przypadku dzieci, inne zaś u osób dorosłych. Jąkanie wczesnodziecięce często ustępuje samoistnie i leczenie nie jest konieczne. Jeśli jednak zwykła niepłynność mowy przemija, a jąkanie pozostaje, należy udać się do logopedy i w razie konieczności również do psychoterapeuty (najlepiej z obydwoma rodzicami).
U osób dorosłych leczenie jąkania jest dłuższe. W zależności od przypadku konieczne są wizyty u stomatologa, psychoterapeuty, logopedy. Konieczne są ćwiczenia mowy, wypowiadania złożonych zdań i czytania na głos. Pomocna bywa fizjoterapia stomatologiczna. Osoby dorosłe zmagające się z jąkaniem zazwyczaj mają mnóstwo stresu w życiu codziennym. Muszą znaleźć najlepsze dla siebie metody relaksacji, dzięki którym regularnie będą się uspokajać i odprężać.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Tarkowski Z., Humeniuk E., Jąkanie jako zaburzenie psychosomatyczne, Sztuka Leczenia, 2/2016.
- Kostecka W., Diagnoza i terapia logopedyczna dziecka z wczesną niepłynnością mowy – studium przypadków, Głos – język – komunikacja, 4.
- Tarkowski Z., Humeniuk E., Dunaj J., Jąkanie w wieku przedszkolnym: przegląd badań, Psychiatria Polska, 5/2010.
- Błachnio A., Przepiórka A., Jąkanie jako zaburzenie z perspektywy psychologicznej: przegląd badań, Psychology of Quality of Life, 11/2013.
