Seplenienie (sygmatyzm) to problem głównie dzieci, ale i osób dorosłych. Polega na nieprawidłowej wymowie niektórych głosek. Bardzo często ma podłoże psychiczne, czyli wynika z lęku, strachu czy wycofania. Dolegliwość znacznie wpływa na jakość życia pacjenta, pogarszając jego relacje z innymi ludźmi oraz prowadząc do introwertyzmu.
Z czego wynika seplenienie?
Do najczęstszych przyczyn seplenienia można zaliczyć:
- wady zgryzu;
- brak pionizacji języka;
- wszelkie nieprawidłowości w budowie aparatu mowy;
- oddychanie przez usta;
- strach, lęk społeczny.
Odnosząc się do wad zgryzu, seplenienie najczęściej towarzyszy zgryzowi otwartemu, choć sporadycznie może występować także w przebiegu innych wad. Prawidłowo pionizacja języka powinna występować w momencie pojawienia się pierwszych zębów mlecznych. Brak pionizacji może wiązać się z długim ssaniem palca, piersi lub butelki. Z kolei nieprawidłowości w budowie aparatu mowy może obejmować np.: zbyt duży język, obniżone napięcie mięśniowe w obrębie twarzy oraz wszelkie rozszczepy.
Rodzaje seplenienia
Wyróżniamy kilka podstawowych rodzajów seplenienia:
- wargowo-zębowe – między dolną wargą, a górnymi siekaczami tworzy się wąska szczelina;
- przyzębowe – występuje bardzo duża szczelina, wskutek której artykułowane spółgłoski s, z i c mają brzmienie przytłumione;
- nosowe – niedostateczne zamknięcie przejścia do jamy nosowej, czyli niepoprawne funkcjonowanie podniebienia miękkiego;
- krtaniowe – szczególnie często występuje u osób z rozszczepem podniebienia. Zamiast spółgłosek dentalizowanych może być wytwarzane zwarcie krtaniowe;
- gardłowe – głoski dentalizowane wymawiane są gardłowo wskutek rozszczepu podniebienia i nieaktywnego podniebienia;
- świszczące – bardzo ostre brzmienie głosek dentalizowanych, co powoduje silny prąd powietrza powstały wskutek utworzenia się głębokiego rowka wzdłuż środkowego języka;
- fizjologiczne – pojawia się wraz z rozwojem mowy dziecka. Polega na zastępowaniu głosek dentalizowanych jednego szeregu przez inny. Jeśli rozwój umysłowy dziecka jest prawidłowy, zaburzenie szybko przemija samoistnie.
Określenie rodzaju seplenienia znacznie ułatwia leczenie dolegliwości.
Jak leczyć seplenienie?
Leczenie seplenienia jest kilkuetapowe, a jego głównym celem jest usprawnienie narządów mowy i przygotowanie ich do prawidłowego wywołania zaburzonych głosek. Nie wierz otoczeniu twierdzącemu, że dziecko samo wyrośnie z wady. Im wcześniej podejmie się jakiekolwiek postępowanie, tym lepsze rokowania. Przykładowo terapia może obejmować:
- gimnastykę narządów mowy;
- ćwiczenia słuchowe;
- masaż warg;
- naukę prawidłowej artykulacji zaburzonych głosek;
- ćwiczenia językowe;
- fizjoterapię stomatologiczną w razie konieczności.
Logopeda, ortodonta i fizjoterapeuta powinni współpracować ze sobą, osiągając tym samym jeszcze lepsze efekty terapeutyczne. W przypadku dzieci terapia powinna opierać się na zabawie – np. głośnym rozwiązywaniu rebusów i zagadek, powtarzaniu wierszyków, śpiewaniu piosenek czy innych grach słownych. W przypadku osób dorosłych terapia logopedyczna również ma duże znaczenie.
Zaburzenie mowy niekorzystnie wpływa na rozwój systemu językowego, zasobu słownikowego i osiągnięcia szkolne dzieci. Odbija się również ujemnie na ich życiu społecznym i emocjonalnym oraz pozycji wśród rówieśników. Powoduje niechęć do mówienia, głośnego czytania i spontanicznego wypowiadania się na forum klasy. Zaburzenia mowy mają odbicie w piśmie i w mowie. Błędy jakie popełniają dzieci to przede wszystkim substytucje, pisownia związana z niestosowną wymową, pisownia fonetyczna i błędy ortograficzne. Podsumowując, seplenienie warto jak najszybciej likwidować.
Leczenie operacyjne
Nie istnieją operacyjne metody na likwidację seplenienia, jednak niekiedy w terapii przeszkadza przerośnięty trzeci migdałek. Jego obecność sprawia, że młody pacjent niemal nieustannie oddycha przez usta, co prowokuje wyciąganie języka i w efekcie także seplenienie. Wówczas jedyną skuteczną metodą będzie chirurgiczne usunięcie trzeciego migdałka. Oczywiście po zabiegu i zagojeniu się tkanek wprowadza się wspomniane wcześniej etapy lecznicze.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Błeszyński J., Kaczorowska-Bray K., Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2012.
- Klimkiewicz D., Siennicka-Szadkowska E., Akademia wzorowej wymowy, Wydawnictwo Skrzat, Warszawa 2013.
- Duda H., Badanie kinestezji artykulacyjnej, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2017.
