Mięsień czworoboczny lędźwi

Mięsień czworoboczny lędźwi (łac. musculus quadratus lumborum) to płaski mięsień znajdujący się w tylnej okolicy brzucha. Występuje po obu stronach kręgosłupa i składa się z dwóch warstw, których włókna krzyżują się wzajemnie.

Mięsień czworoboczny lędźwi – budowa

Omawiany mięsień posiada spłaszczony, czworoboczny kształt. Jego warstwa przednia rozpoczyna się na wyrostkach żebrowych V-II kręgu lędźwiowego, kończy się zaś na brzegu dolnym i na trzonie XII kręgu piersiowego. Z kolei warstwa tylna rozpoczyna się na wardze wewnętrznej grzebienia biodrowego i na więzadle biodrowo-lędźwiowym. Kończy się na wyrostkach żebrowych IV-I kręgu lędźwiowego oraz na dolnym brzegu XII żebra.

Przyczepy można zatem zapisać w następujący sposób:

• pp: wyrostki poprzeczne V-II kręgu lędźwiowego (warstwa przednia), przyśrodkowa część grzebienia biodrowego i więzadło biodrowo-lędźwiowe (warstwa tylna);
• pk: XII krąg piersiowy (warstwa przednia), wyrostki poprzeczne IV-I kręgu lędźwiowego i żebro XII (warstwa tylna).

Topografia

Swoją powierzchnią tylną mięsień ten przylega do blaszki głębokiej powięzi piersiowo-lędźwiowej i za jej pośrednictwem do mięśnia krzyżowo-grzbietowego.

Powierzchnia przednia kieruje się do jamy brzusznej i jest pokryta powięzią lędźwiową, która na bocznym brzegu rozdwaja się. Następnie przedłuża się do boku i do przodu w powięź poprzeczną brzucha, ku tyłowi zaś łączy się z blaszką głęboką powięzi piersiowo-lędźwiowej.

Z kolei powięź lędźwiowa stanowi cienką przegrodę między mięśniem czworobocznym lędźwi, a trzewami – konkretniej: nerką i okrężnicą wstępującą lub zstępującą. Ostatecznie brzeg górny powięzi zlewa się z więzadłem łukowatym bocznym przepony.

Czynność

Jednostronny skurcz mięśnia powoduje zginanie kręgosłupa do boku (w swoją stronę). Mięsień czworoboczny lędźwi współpracuje przy tym z lędźwiowym większym, krzyżowo-grzbietowym oraz mięśniami brzucha.

Obustronny skurcz mięśnia powoduje:

• obniżenie XII żebra;
• ustalenie (stabilizacja) odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

W razie jego porażenia wytwarza się skrzywienie boczne kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Podobną dolegliwość dalej również jego znaczne osłabienie.

Zobacz również: prawidłowa postawa ciała

Unerwienie

Unerwienie mięśnia pochodzi od nerwów splotu lędźwiowego i nerwu podżebrowego.

Unaczynienie

Za unaczynienie mięśnia odpowiadają gałęzie odchodzące od tętnicy biodrowej wewnętrznej, aorty brzusznej i tętnicy podżebrowej.

Zobacz również: Mięśnie brzucha – podział, funkcje, ćwiczenia.

Mięsień czworoboczny lędźwi – mobilizacja

Mięsień czworoboczny lędźwi, gdy jest przykurczony, może powodować bóle lędźwiowe. W efekcie, szczególnie w dzisiejszych czasach, gdy większą część dnia spędzamy w pozycji siedzącej, mogą go dotyczyć różne patologie. Jednak zastosowanie odpowiednich technik, które uruchamiają ten mięsień, pozwala na zmniejszenie lub pozbycie się tego bólu w odcinku lędźwiowym. Na poniższym filmie na przykładzie jednego z naszych pacjentów z Centrum Fizjoterapeuty pokazujemy jak można poradzić sobie z tym problemem:

Zobacz również: Masaż klasyczny kręgosłupa.

Test na mięsień czworoboczny lędźwi

Najprostszym sposobem na spalpowanie mięśnia czworobocznego lędźwi jest ułożenie pacjenta w pozycji leżenia bokiem, po czym prosimy go o odwiedzenie górnej kończyny dolnej. Powoduje to aktywację tego mięśnia. W tej pozycji, znając przyczepy mięśnia czworobocznego lędźwi, należy poszukać na jego przebiegu punktów spustowych, po czym z łatwością można wykonać ich mobilizację, również w tej pozycji. Efekty rozluźniania mięśnia widać już po pierwszej terapii.

Jak natomiast odróżnić przykurcz mięśnia czworobocznego lędźwi od przykurczu mięśnia prostownika lędźwiowego grzbietu? Wiadome jest, że prostownik odpowiada za wyprost w odcinku lędźwiowym. Jeśli więc pacjent odczuwa ciągnięcie, ból czy dyskomfort podczas zgięcia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, a objawy te nie występują podczas wykonywania skłonu bocznego, podejrzewa się prostownik. Mięsień czworoboczny lędźwi nie uczestniczy w dużym stopniu w tym ruchu. Z kolei gdy pacjent wskazuje na powyższe objawy podczas skłonu bocznego pogłębionego, a nie występują one przy zgięciu odcinka lędźwiowego kręgosłupa, miejsce ma napięcie mięśnia czworobocznego lędźwi.

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
2. Buckup J., Hoffmann R., Testy kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020.