Rehabilitacja urologiczna pacjenta niepełnosprawnego jest niezbędnym elementem leczenia osoby na wózku inwalidzkim. Oddawanie moczu należy do aktów odruchowych, podlega jednak świadomej kontroli korowej.
Podstawy fizjologiczne
Bodźce odpowiedzialne za oddawanie moczu powstają w efekcie rozciągania ścian pęcherza moczowego pod wpływem gromadzenia się moczu. Przewodzone są następnie do rdzenia kręgowego, pnia mózgu i kory mózgu. Człowiek odczuwa wówczas potrzebę oddania moczu. To zlecenie wraca z mózgu przez rdzeń kręgowy, nerwy sromowe, aż do mięśni przepony moczowo-płciowej oraz zwieracza zewnętrznego cewki moczowej.
Zależnie od woli rozluźnienie zwieracza zewnętrznego wyzwala odruchowy skurcz mięśnia wypieracza pęcherza oraz wydalanie moczu. U osób po urazie rdzenia dochodzi do przerwania opisanej drogi przewodzenia bodźców.
Zobacz również: Zapalenie pęcherza – przyczyny i leczenie.
Typy pęcherza neurogennego
W medycynie można wyróżnić cztery typy pęcherza neurogennego:
- spastyczny zwieracz oraz wypieracz – następuje kropelkowe zbieranie się moczu w pęcherzu oraz jego kropelkowe wypływanie;
- wiotki zwieracz oraz wypieracz – mocz przepływa bezwiednie przez pęcherz moczowy;
- spastyczny zwieracz i wiotki wypieracz – mocz zbiera się kropelkami w pęcherzu i przelatuje przez niego;
- wiotki zwieracz i spastyczny wypieracz – mocz gromadzi się w pęcherzu moczowym lecz nie może się z niego wydostać. W efekcie ściana pęcherza może pęknąć.
Szok rdzeniowy
Warto wspomnieć również o szoku rdzeniowym, czyli całkowitym zahamowaniu odruchów rdzeniowych, w tym mikcji, w efekcie urazu. Do tego stanu dochodzi w pierwszym okresie po urazie rdzenia kręgowego. We wczesnym okresie pourazowym odpływ moczu zabezpiecza się założeniem cewnika.
Rehabilitacja urologiczna pacjenta niepełnosprawnego
Do głównych celów rehabilitacji urologicznej zalicza się:
- wytworzenie automatyzmu pęcherza;
- jak najszybsze pozbycie się cewnika przy braku zalegań moczu.
Dodatkowo ważne jest zapewnienie prawidłowego odpływu moczu z pęcherza, ponieważ stanowi to podstawę w zapobieganiu powikłaniom. Należy pamiętać o odpowiedniej podaży płynów (około 2 litry na dobę) oraz okresowych badaniach ogólnych moczu. Wykonuje się je nawet przy braku niepokojących objawów ze strony układu moczowego. Okresowo ocenia się także objętość zalegającego moczu.
W utrzymaniu prawidłowej funkcji układu moczowego niezbędna jest regularna pionizacja pacjenta.
Automatyzm pęcherza
Bardzo ważnym elementem rehabilitacji urologicznej u osoby niepełnosprawnej jest wytworzenie automatyzmu pęcherza. Proces ten składa się z 3 etapów:
- zaciskanie cewnika;
- cewnikowanie przerywane;
- rezygnacja z cewnikowania.
Etap pierwszy polega na okresowym wypełnianiu pęcherza moczowego. Jest to niezwykle ważne, ponieważ zapobiega jego obkurczaniu i marskości. Nie można natomiast dopuścić do nadmiernego rozciągnięcia jego ścian, gdyż może to spowodować pękanie śluzówki, krwiomocz, a nawet infekcję obejmującą cały organizm.
Drugi etap to cewnikowanie przerywane wykonywane najczęściej około 4 razy na dobę. Ilość cewnikowania stopniowo zmniejsza się w zależności od ilości zalegającego po mikcji moczu.
Rezygnacja z cewnikowania przerywanego ma miejsce w sytuacji, gdy zaleganie jest mniejsze niż 100 ml.
Czas potrzebny do wytworzenia opisanego automatyzmu pęcherza jest ściśle uzależniony od poziomu uszkodzenia rdzenia, ponieważ im uraz jest wyższy, tym szybciej uzyskuje się wytworzenie automatyzmu. Jest to jednak niemożliwe u osób z uszkodzeniem dolnego motoneuronu.
Niepełnosprawna osoba może również stosować techniki drażnienia pęcherza, po wykonaniu których dochodzi do jego automatycznego opróżniania. Są to:
- masowanie;
- opukiwanie;
- wyciskanie;
- napinanie tłoczni brzusznej.
Zaopatrzenie urologiczne
Rehabilitacja urologiczna obejmuje również podstawowe zaopatrzenie urologiczne, które obejmuje worki na mocz, cewniki zewnętrzne i cewniki jednorazowe.
Worki na mocz mogą mieć gładką rurkę lub karbowaną. W pierwszym przypadku rurka może się zagiąć – wówczas mocz się zatrzymuje. Zaletą jest jednak fakt, iż na gładkiej powierzchni nie odkładają się bakterie. Z kolei rurka karbowana umożliwia przepływ moczu nawet w przypadku zagięcia, jednakże w pofałdowanej strukturze mogą rozwijać się bakterie.
Cewniki zewnętrzne dzielą się na jednoczęściowe (przeznaczone przede wszystkim dla tetraplegików) oraz dwuczęściowe (stosowane głównie przez paraplegików). Osoby stosujące autocewnikowanie muszą pamiętać o zachowaniu zasad aseptyki. Cewniki jednorazowe wkłada się przez cewkę moczową. Wprowadza się je co 3-4 godziny.
Zobacz również: Wózek inwalidzki – jak dobrać?
Bibliografia
- Suchanowski A., Okulczyk K., Aktywność ruchowo adaptacyjna. Skrypt dla studentów studiów magisterskich kierunków fizjoterapia, Wydawnictwo AWFiS, Gdańsk 2012.
Polecane produkty:
|
D-Mannoza na pęcherz moczowy
D-mannoza to naturalny związek organiczny, który jest skutecznie stosowany przy problemach takich jak m.in. zapalenie pęcherza moczowego. Wychwytuje bakterie, które osadziły się w nabłonku pęcherza moczowego, a także przeciwdziała ich nawrotom. Zobacz więcej... |
