Synapsa

Synapsa to złącze, za pośrednictwem którego przekazywane są informacje nerwowe z jednego neuronu na inne lub z neuronu na komórki efektoryczne, np. gruczołowe czy mięśniowe. To właśnie synapsy zapewniają łączność czynnościową w układzie nerwowym.

Podział synaps

Synapsy ze względu na swoje umiejscowienie i rodzaj stykających się części podzielono na:

• nerwowo-nerwowe – zespalające neurony;
• nerwowo-mięśniowe – pomiędzy zakończeniami somatycznych neuronów ruchowych, a komórkami mięśniowymi.

Ponadto, wśród synaps nerwowo-nerwowych wyróżnia się synapsy:

• aksono-dendrytyczne;
• aksono-somatyczne;
• aksono-aksonalne;
• dendrytyczno-dendrytyczne.

Powyższy podział zależy od tego, jakie elementy jednego neuronu tworzą złącza z elementami innych neuronów (ciała komórki, dendryty czy aksony).

Synapsa – budowa

Każda synapsa składa się z elementu presynaptycznego, który stanowi błona presynaptyczna oraz z elementu postsynaptycznego, czyli błony neuronu postsynaptycznego.

Przekazywanie impulsów między synapsami

Funkcją synaps jest zdolność do przekaźnictwa, czyli przenoszenie impulsów nerwowych w układzie nerwowym. Przekazywanie tych informacji może być chemiczne lub elektryczne, przy czym znacznie częściej dochodzi do tego pierwszego. Wszystko zależy od tego, czy impulsy nerwowe są przekazywane przez bezpośredni przepływ potencjału czynnościowego czy pośrednio przez uwalnianie w synapsie neurotransmitera.

Zobacz również: Potencjał czynnościowy.

Synapsa elektryczna

Elektryczne przekaźnictwo polega na tym, że potencjał czynnościowy wędrujący do zakończeń aksonu wywołuje lokalne prądy depolaryzujące element postsynaptyczny. W efekcie ta depolaryzacja tylko z nieznaczną zwłoką pojawia się w elemencie postsynaptycznym. Jest to możliwe w 2 sytuacjach gdy:

• oba elementy synapsy stykają się poprzez szparę szerokości zaledwie 2 μm i styk ten stanowi nieznaczny tylko opór dla przepływu prądu;
• zachodzi niewielka tylko utrata prądu do płynu zewnątrzkomórkowego na przestrzeni pomiędzy tymi elementami.

Przewodnictwo elektryczne charakteryzuje się niewielkim tylko opóźnieniem synaptycznym, a w odróżnieniu od synaps chemicznych jest ono dwukierunkowe. Ponadto wykazuje małą wrażliwość na działanie większości środków farmakologicznych.

Synapsa chemiczna

Większość synaps układu nerwowego (zarówno ośrodkowego układu nerwowego, jak i obwodowego układu nerwowego) wykazuje przewodnictwo typu chemicznego. Synapsy chemiczne charakteryzują się tym, że:

• element presynaptyczny tworzy typowe kolbki synaptyczne i zawiera liczne mitochondria, siateczkę śródplazmatyczną oraz skupiska pęcherzyków synaptycznych. W tym ostatnim elemencie wytwarza się i gromadzi neurotransmitter chemiczny;
• element presynaptyczny oddziela od postsynaptycznego szeroka szczelina synaptyczna wynosząca około 20-30 nm;
• w elemencie postsynaptycznym znajdują się odpowiednie receptory, czyli swoiste miejsca zaczepu i działania dla neuroprzekaźników.

Dodatkowo, typowymi cechami tego rodzaju przekaźnictwa jest jednokierunkowość, obecność opóźnienia synaptycznego, wrażliwość na leki i hipoksję oraz sumowanie czasowe i przestrzenne. Jednokierunkowość jest spowodowana tym, że tylko zakończenie presynaptyczne zdolne jest do wytwarzania neuroprzekaźnika, przy czym wyłącznie element postsynaptyczny posiada receptory dla danego neuroprzekaźnika. Opóźnienie synaptyczne powodowane jest bezwładnością procesów wiążących się z przewodnictwem synaptycznym. Przekazywanie stanu czynnego z jednego neuronu na drugi wynosi u ludzi zwykle od 0,1 do 0,5 ms. Składa się na to czas niezbędny do uwalniania neurotransmittera oraz jego dyfuzja poprzez szczelinę.

Hamowanie jest ważnym zjawiskiem, ponieważ umożliwia zablokowanie wielu zbędnych informacji napływających do neuronu. Wykorzystuje się to w medycynie i farmakologii w działaniu przeciwbólowym. Z kolei zdolność do sumowania czasowego i przestrzennego wiąże się z pamięcią świeżą i trwałą. Dzięki temu niektóre informacje zostają zapamiętane i mogą wywoływać przyjemne lub negatywne odczucia.

Bibliografia

1. Konturek S., Fizjologia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2013.

Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej...