Erytropoeza to proces, w przebiegu którego powstają krwinki czerwone, czyli erytrocyty. Stanowi jeden z najważniejszych mechanizmów ludzkiego ustroju, ponieważ komórki te odpowiadają między innymi za transport tlenu.
Czym są erytrocyty?
Erytrocyty stanowią stałe elementy składu krwi człowieka. To najliczniejsza populacja komórek krwi, ponieważ jeden mikrolitr krwi może zawierać ich aż do 5 mln. Porównując, leukocytów w tej samej objętości krwi jest zaledwie około 4000-11000.
Podstawową funkcją erytrocytów jest ułatwianie transportu tlenu z płuc do wszystkich komórek organizmu, a także dwutlenku węgla z tych komórek do płuc. Odbywa się to sprawnie dzięki hemoglobinie, która występuje w krwinkach czerwonych i wykazuje zdolność wiązania cząsteczek tlenu.
Przebieg erytropoezy
Erytropoezę warunkuje erytropoetyna (EPO), która jest glikoproteiną wspomaganą przez kilka cytokin. Substancję tę wytwarzają głównie nerki osób dorosłych. Erytropoeza to wieloetapowy proces. W szpiku kostnym czerwonym z komórek macierzystych linii erytrocytów, komórek CFU-E, powstają kolejno:
- proerytroblasty;
- erytroblasty zasadochłonne I i II;
- erytroblasty polichromatofilne.
Wszystkie te komórki należą do puli komórek dzielących się.
Na etapie erytroblastów zasadochłonnych zachodzi w tych komórkach ekspresja genów związanych z syntezą łańcuchów polipeptydowych globiny. Cytoplazma erytroblastów zasadochłonnych zaczyna wypełniać się hemoglobiną, której ilość zwiększa się w miarę dojrzewania erytroblastów. Następnie, w miarę wypełniania się cytoplazmy hemoglobiną w jądrach komórkowych zmniejsza się synteza mRNA.
Erytroblasty ortochromatyczne przeciskają się pomiędzy komórkami tworzącymi ścianę szpikowych zatok żylnych, pozostawiając jądra komórkowe w miąższu szpiku, gdzie są one fagocytowane. Bezjądrowe krwinki (retikulocyty) przechodzą do zatok, tworząc pulę rezerwy szpikowej. Zawierają one w cytoplazmie drobne cząsteczki i potrzebują około 2 dni, aby dojrzeć do postaci erytrocytów.
Cykl rozwojowy erytrocytów w szpiku kostnym, czyli łączny czas przypadający na podział, różnicowanie i dojrzewanie, począwszy od komórek pnia, aż do erytrocytu, trwa około 15 dni.
Gdzie zachodzi erytropoeza?
Z powyższych informacji można wywnioskować, że miejscem erytropoezy u dorosłego człowieka jest szpik kostny czerwony. Należy jednak wiedzieć, że w życiu płodowym erytropoeza zachodzi również w śledzionie, która to jeszcze w 3. trymestrze ciąży staje się dla płodu miejscem eliminacji starych lub nieprawidłowych erytrocytów.
Przyspieszanie erytropoezy
We krwi obwodowej retikulocyty stanowią około 0,5-2% puli wszystkich erytrocytów w niej krążących. Po utracie znacznych ilości krwi zwiększa się procent retikulocytów we krwi w związku z ich przyspieszonym przechodzeniem z puli rezerwy szpikowej do puli komórek krążących. Także zmniejszenie prężności tlenu w nerkach jest zasadniczym czynnikiem zwiększającym wydzielanie erytropoetyny do krwi.
Co wpływa na przebieg erytropoezy?
Jony żelaza są niezbędne w biosyntezie hemoglobiny. Erytroblasty pozyskują je za pośrednictwem białka osocza – transferryny. Utrzymanie odpowiedniego stężenia żelaza wymaga dostarczania go wraz z pożywieniem. U mężczyzn stężenie żelaza w osoczu wynosi około 23 umol/L, zaś u miesiączkujących kobiet – około 19 umol/L. W związku z tym każdego dnia należy dostarczyć wraz z pokarmem 10 mg żelaza w przypadku mężczyzn oraz 18 g w przypadku kobiet. Tylko część jonów żelaza wchłania się w przewodzie pokarmowym.
Erytroblasty wychwytują jony żelaza z osocza dzięki receptorom transferrynowym. Najwięcej tego typu receptorów zawierają na swojej powierzchni erytroblasty zasadochłonne, dlatego to w nich najintensywniej zachodzi biosynteza hemoglobiny.
Erytropoeza wymaga również obecności:
- kwasu foliowego;
- witaminy B12 (kobalamina);
- czynników wzrostowych, takich jak interleukiny lub czynnik wzrostowy neutrofilów i makrofagów;
- hormonów gruczołu tarczowego;
- hormonów płciowych.
Jak zatem widać erytropoeza jest złożonym procesem, na którego przebieg ma wpływ wiele czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Jednym z tych czynników, na który można samodzielnie wpłynąć, jest odpowiednia dieta. Brak któregokolwiek z wyżej wymienionych składników może zahamować proces syntezy erytrocytów, a także doprowadzić do nieprawidłowości w ich budowie, a co się z tym wiąże, do zaburzenia funkcji krwinek czerwonych.
Bibliografia
- Pacholczyk J., Erytrocyty – czerwoni kurierzy, Chemia w szkole, 1/2013.
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
Polecane produkty:
Spirulina + Żelazo - wsparcie dla hemoglobiny
Spirulina + Żelazo od bioalgi jest 100% naturalnym, roślinnym źródłem żelaza. Jest bardzo dobrze przyswajalne przez organizm człowieka, dzięki czemu uzupełnia niedobory żelaza, ale również innych, ważnych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego Zobacz więcej... |