Termoregulacja organizmu jest jedną z podstawowych jego funkcji. Ssaki (a więc i człowiek) zostały wyposażone podczas rozwoju filogenetycznego w fizjologiczny mechanizm utrzymujący stałą temperaturę środowiska wewnętrznego. Dzięki niemu temperatura przepływającej przez serce krwi waha się jedynie nieznacznie i wynosi około 37 stopni Celsjusza. Z punktu widzenia praktyki lekarskiej temperaturę ciała uważa się za stałą jeśli jej dzienne, cykliczne zmiany wahają się w granicach 0,5-0,7 stopnia Celsjusza.
Termoregulacja organizmu – podstawy
Temperatura ciała jest najniższa w czasie snu oraz we wczesnych godzinach wieczornych. U kobiet zmienia się ona w zależności od fazy cyklu miesiączkowego, ponieważ ulega podwyższeniu w dniu owulacji i utrzymuje się na tym poziomie w fazie lutealnej.
Zobacz również: Objawy ciąży.
Za utrzymywanie temperatury organizmu na stałym poziomie odpowiada ośrodek termoregulacji umiejscowiony w przedniej części podwzgórza. Działa on na zasadzie termostatu i kontroluje inne ośrodki.
Obniżenie temperatury krwi, która przepływa przez podwzgórze, hamuje termodetektory. W rezultacie dochodzi do zwiększenia wytwarzania ciepła lub zmniejszenia jego utraty za pośrednictwem:
- ośrodka wyzwalającego drżenie mięśniowe – pojawiają się dreszcze (termogeneza);
- ośrodków kontrolujących układ współczulny – pobudzenie układu współczulnego powoduje wydzielanie noradrenaliny z zakończeń neuronów zwojowych. Pod jej wpływem przyspiesza się metabolizm komórek mięśni szkieletowych i komórek tkanki tłuszczowej;
- hormonów gruczołu tarczowego – dłużej trwające obniżenie średniej temperatury otoczenia powoduje stałe zwiększenie metabolizmu wewnątrzkomórkowego w organizmie;
- ośrodka naczyniowego – naczynia skórne zwężają się i zmniejsza się tym samym utrata ciepła przez skórę;
- ośrodków kontrolujących wydzielanie gruczołów dokrewnych – adrenaliza przyspiesza metabolizm glukozy w wątrobie i mięśniach szkieletowych, a także metabolizm tkanki tłuszczowej.
Odprowadzanie ciepła
Organizm traci ciepło w stosunku do otoczenia o niższej temperaturze przez:
- skórę – promieniowanie, przewodnictwo i pocenie się;
- układ oddechowy – wraz z wydychanym powietrzem;
- przewód pokarmowy i układ moczowy.
Podwyższenie temperatury ciała dopływającej do podwzgórza (ośrodka termoregulacji) powoduje pobudzenie termodetektorów i przyspiesza utratę ciepła, co z kolei zachodzi w wyniku:
- rozszerzenia naczyń skóry oraz wydzielania potu przez gruczoły potowe;
- przyspieszenia pracy serca i pogłębienia oddechów – przez płuca przepływa więcej krwi i z powietrzem wydychanym odprowadzana jest większa ilość ciepła;
- pobudzenia ośrodka hamującego drżenie mięśniowe w śródmózgowiu.
Zobacz również: Prawo Dastre Morata.
Wytwarzanie ciepła w organizmie
Wytwarzanie ciepła w organizmie zależy od:
- podstawowej przemiany materii związanej ze spoczynkową czynnością wszystkich komórek i narządów niezbędną do utrzymania organizmu przy życiu;
- pracy mięśni szkieletowych w czasie poruszania się;
- czynności przewodu pokarmowego związanej z trawieniem i wchłanianiem pokarmów.
Nadmiar wytworzonego ciepła jest odprowadzany do otoczenia. Jego niedobór w organizmie uruchamia również fizjologiczne mechanizmy obronne.
Stosunek jonów wapnia do jonów sodu w podwzgórzu warunkuje wrażliwość termodetektorów na zmiany temperatury krwi dopływającej do mózgu. Przesunięcie tego stosunku na korzyść jonów wapnia powoduje przestawienie się termostatu biologicznego na niższą temperaturę i temperatura ciała obniża się o ułamek stopnia. Z kolei zwiększenie koncentracji jonów sodu w podwzgórzu wywołuje reakcję przeciwną.
Bibliografia
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
Polecane produkty:
|
Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach
Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej... |
|
Olej z czarnuszki siewnej w płynie
Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej... |
