Ośrodek termoregulacji znajduje się w podwzgórzu. Podwzgórze z kolei należy do międzymózgowia i zachodzą w nim ważniejsze czynności organizmu, jak np. regulacja temperatury ciała, pobierania pokarmu, snu i czuwania oraz czynności seksualnych. Cechą charakterystyczną wszystkich stałocieplnych zwierząt jest zdolność utrzymywania równowagi pomiędzy produkcją ciepła, a jego stratą. To właśnie w podwzgórzu znajdują się główne ośrodki odpowiedzialne za tę równowagę. Podsumowując można powiedzieć, że ośrodek termoregulacji jest miejscem nagromadzenia się termoczułych neuronów.
Jak funkcjonuje ośrodek termoregulacji?
Przednia część podwzgórza, łącznie z okolicą przedwzrokową, zawiera ośrodki chroniące przed przegrzaniem. Natomiast tylna część podwzgórza kieruje mechanizmami zapobiegającymi nadmiernemu oziębieniu ustroju.
Bodźce z obwodowych receptorów zimna i ciepła docierają drogami aferentnymi przez rdzeń kręgowy do podwzgórza, gdzie zostają zintegrowane z bodźcami powstającymi pod wpływem temperatury krwi w neuronach ośrodka termoregulacji.
W efekcie ośrodek termoregulacji uruchamia (w zależności od potrzeby) mechanizmy utraty ciepła oraz wstrzymania jego wytwarzania. Może również uruchomić mechanizmy zatrzymania ciepła i jego zwiększonego wytwarzania.
Do tego dochodzi działanie miejscowych odruchów rdzeniowych, które w zależności od działającej na skórę temperatury powodują odpowiednie reakcje naczynioruchowe. Intensywność tych reakcji odruchowych jest regulowana przez ośrodek termoregulacji na podstawie informacji dostarczanych z receptorów.
Wśród czynników, od których zależy wpływ ciepła lub zimna na organizm człowieka znajdują się:
- wielkość różnicy temperatury ośrodka i ciała;
- czas i dynamika oddziaływania;
- wielkość powierzchni oddziaływania;
- właściwości fizyczne ośrodka kąpielowego;
- właściwości osobnicze, takie jak wiek czy płeć;
- rodzaj i okres choroby;
- stopień zahartowania organizmu.
Zobacz również: Termoregulacja organizmu.
Mechanizmy wytwarzania ciepła
Wyróżnia się następujące mechanizmy wytwarzania ciepła:
- Termogeneza drżeniowa – zwiększone napięcie i skurcze mięśni zwiększają chwilowo wytwarzanie ciepła. Przeciętne wytwarzanie ciepła jest większe o około 50-100% w stosunku do wartości wyjściowych;
- Termogeneza bezdreszczowa – zwiększony metabolizm w tkance tłuszczowej oraz najprawdopodobniej w narządach. Obniżenie temperatury części rdzennej ciała powoduje bowiem pobudzenie układu współczulno-nadnerczowego. Efektem tego jest zwiększenie stężenia amin katecholowych we krwi.
Warto zaznaczyć, że termogeneza drżeniowa nie może utrzymywać się przez długi czas. W związku z tym, jeśli przy dalszej utracie ciepła temperatura wewnętrzna ciała obniża się do 33-34 stopni Celsjusza, dochodzi do utraty przytomności. Przy temperaturze około 25-28 stopni Celsjusza następuje śmierć wskutek migotania komór.
U osób starszych zmniejsza się sprawność mechanizmów termoregulacji. Występuje zmniejszenie zdolności do utrzymywania stałej temperatury części rdzennej ciała. Jednocześnie występuje zmniejszenie zdolności różnicowania temperatury otoczenia przez termoreceptory.
Oddziaływanie zimna
W przypadku oddziaływania zimna na organizm ludzki przez długi czas może rozwinąć się adaptacja:
- hipotermiczna – polegająca na reagowaniu na zimno ze zmniejszeniem wytwarzania ciepła i obniżeniem temperatury części rdzennej ciała;
- metaboliczna – pod postacią uruchamiania termogenezy bezdrżeniowej;
- izolacyjna – związana ze zwiększeniem grubości podskórnej tkanki tłuszczowej pod wpływem długotrwałej ekspozycji na zimno;
- miejscowa – polegająca na występowaniu wyższej temperatury skóry w efekcie większego przepływu krwi przez naczynia skórne. Adaptacji tej towarzyszy również występowanie częstszej i większej amplitudy fal Lewisa.
Bibliografia
- Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G., Fizjoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
Polecane produkty:
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
