Melatonina stanowi hormon pełniący niezwykle ważną funkcję, gdyż odpowiada między innymi za okołodobowy rytm biologiczny. Produkowana jest przede wszystkim w szyszynce.
Synteza melatoniny
U człowieka (oraz wszystkich kręgowców) melatonina syntezowana jest z tryptofanu głównie w szyszynce. Usunięcie tej struktury prowadzi do zaniku hormonu we krwi. Należy wiedzieć, że spore ilości aminokwasu jakim jest tryptofan znajdują się w:
- mleku kobiecym;
- bananach;
- ogórkach;
- serze żółtym;
- pomidorach;
- burakach.
Produkcja melatoniny zwiększa się w godzinach nocnych i osiąga swój szczyt w godzinach między 24:00 a 3:00. Największe jej stężenie obserwuje się u osób między 4. a 10. rokiem życia, zaś od 35. roku życia jej ilość stopniowo maleje. Z kolei niskie stężenie obserwuje się w ciągu dnia.
Okołodobowy rytm melatoniny jest ściśle powiązana z rytmem temperatury ciała oraz rytmem sen-czuwanie. W efekcie najwyższym poziomom melatoniny w ciągu doby towarzyszy z jednej strony najniższa temperatura, a z drugiej szczyt uczucia znużenia i zmęczenia oraz spadek koncentracji i aktywności psychofizycznej. Ekspozycja na światło w nocy hamuje biosyntezę melatoniny, podnosi temperaturę ciała, zwiększa pobudzenie, nasila koncentrację i zmniejsza uczucie senności. Z kolei melatonina podana w ciągu dnia wywołuje uczucie senności i obniża temperaturę ciała.
Zobacz również: Sen – kiedy najlepiej wstawać?
Zawartość w organizmie
Hormon nie jest magazynowany w organizmie, lecz bezpośrednio uwalniany do krwiobiegu i płynu mózgowo-rdzeniowego, gdzie jego okres półtrwania wynosi 40 minut. Stąd transportowany jest do wszystkich tkanek organizmu. Maksymalna zawartość melatoniny u osób młodych wynosi średnio od 95 do 200 pg/ml, z kolei u osób starszych około 38 pg/ml.
Funkcje
Melatonina nie tylko odpowiada za okołodobowy rytm biologiczny, ale także działa jako zmiatacz wolnych rodników. W postaci syntetycznej podaje się ją osobom starszym w celu ułatwienia zasypiania, podczas pracy zmianowej lub w międzykontynentalnych podróżach lotniczych (jet-lag). Melatonina zażyta wczesnym wieczorem przyspiesza czas zaśnięcia, zmniejsza latencję snu i latencję fazy REM snu, a zastosowana o różnych porach dnia daje, po upływie 2–4 godzin, uczucie przejściowej senności i zwiększa skłonność do zasypiania. W przeciwieństwie do klasycznych leków nasennych nie wywołuje zaburzeń czynności poznawczych oraz w nieznacznym stopniu wpływa na strukturę snu.
Antyoksydacyjne właściwości melatoniny wykorzystywane są w leczeniu osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu II oraz kobiet cierpiących na bezpłodność. Dodatkowo udowodniono leczniczą funkcję hormonu w terapiach nowotworowych. Melatonina pobudza również układ immunologiczny. To istotne, ponieważ jego niedomagania są szczególnie charakterystyczne dla osób w podeszłym wieku.
Zaburzenia syntezy melatoniny
Niedobory tego hormonu bardzo często występują u osób starszych, w związku z czym osoby te skarżą się na problemy z jakością i długością snu oraz borykają się z licznymi chorobami przewlekłymi czy stanami zapalnymi. Melatonina przyjmowana doustnie pod postacią suplementu posiada zdolność przenikania bariery krew-mózg i bariery łożyskowej.
Zaburzenia natężenia biosyntezy bądź rytmu melatoniny opisano w wielu stanach chorobowych, między innymi:
- odnerwieniu szyszynki;
- marskości wątroby;
- ślepocie;
- zespole nagłej śmierci noworodkowej.
Ponadto sugeruje się, że u części pacjentów cierpiących na depresję zimową występuje opóźniony rytm melatoniny.
Zastosowanie terapeutyczne melatoniny
Melatoninę stosuje się między innymi w przeciwdziałaniu różnym zaburzeniom snu. Obecnie melatonina jest stosowana jako suplement diety oraz jako lek:
- ułatwiający zasypianie u ludzi w podeszłym wieku, wykazujących niskoamplitudowy rytm melatoniny w osoczu lub długotrwale przyjmujących leki nasenne;
- w zespole opóźnionej fazy snu, gdy pacjentom trudno jest zasnąć przed 2–6 rano a obudzić się wcześnie niż o 10–13;
- przy pracy zmianowej;
- w zespole jet lag.
Melatonina koryguje rytm sen-czuwanie u osób niewidomych. Podana około 1 godziny przed fizjologicznym wzrostem poziomu hormonu we krwi poprawia parametry snu, np. wydłuża czas snu oraz zmniejsza czas i ilość drzemek podczas dnia. Melatoninę stosuje się również w zespole Smith-Magenisa, objawiającym się odwróceniem faz rytmu tej substancji.
Bibliografia
- Zawilska J., Melatonina – hormon o działaniu pronasennym, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 3/2008.
- Szewczyk P., Dziuba A., Poniewierka E., Melatonina – metabolizm i rola hormonu szyszynki, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 8/2018.
- Kruczek M., Gumul D., Areczuk A., Melatonina roślinna jako mało znany przeciwutleniacz i regulator zegara biologicznego – charakterystyka i możliwości aplikacji w przemyśle spożywczym.
- Chwełatiuk E., Melatonina u ssaków – związek o wielu funkcjach, Problemy Nauk Biologicznych, 1/2008.
- Iwanek K., Melatonina w leczeniu zaburzeń snu, Lek w Polsce, 5/2014.
- Dzierżewicz Z., Balwierz R., Marciniak D., (i inni), Plejotropowe działanie melatoniny, Medycyna Rodzinna, 21/2018.
- Juszczak M., Michalska M., Rola szyszynki oraz melatoniny w regulacji syntezy i wydzielania wybranych hormonów części gruczołowej przysadki, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 60/2006.
Polecane produkty:
|
Spirulina Febico - naturalne witaminy i minerały najwyższej jakości
Naturalna alga, która dostarcza witaminy i minerały o wysokiej jakości i biodostępności. Zwiększa odporność, wpływa na regulację metabolizmu, dodaje energii oraz zmniejsza uczucie zmęczenia. Zawarta w niej biotyna poprawia stan włosów, paznokci i skóry .. Zobacz więcej... |
|
Spirulina w proszku od bioalgi
Spirulina jest bogatym źródłem wielu składników odżywczych. Jej skład to wysokiej jakości białko pochodzenia roślinnego, witaminy, minerały (również pierwiastki śladowe), fitoskładniki (m.in. fikocyjanina, chlorofil, karotenoidy), kwasy tłuszczowe ... Zobacz więcej... |
