Melatonina stanowi hormon pełniący niezwykle ważną funkcję, gdyż odpowiada między innymi za okołodobowy rytm biologiczny. Produkowana jest przede wszystkim w szyszynce.
Synteza melatoniny
U człowieka (oraz wszystkich kręgowców) melatonina syntezowana jest z tryptofanu głównie w szyszynce. Usunięcie tej struktury prowadzi do zaniku hormonu we krwi. Należy wiedzieć, że spore ilości aminokwasu jakim jest tryptofan znajdują się w:
- mleku kobiecym;
- bananach;
- ogórkach;
- serze żółtym;
- pomidorach;
- burakach.
Produkcja melatoniny zwiększa się w godzinach nocnych i osiąga swój szczyt w godzinach między 24:00 a 3:00. Największe jej stężenie obserwuje się u osób między 4. a 10. rokiem życia, zaś od 35. roku życia jej ilość stopniowo maleje. Z kolei niskie stężenie obserwuje się w ciągu dnia.
Okołodobowy rytm melatoniny jest ściśle powiązana z rytmem temperatury ciała oraz rytmem sen-czuwanie. W efekcie najwyższym poziomom melatoniny w ciągu doby towarzyszy z jednej strony najniższa temperatura, a z drugiej szczyt uczucia znużenia i zmęczenia oraz spadek koncentracji i aktywności psychofizycznej. Ekspozycja na światło w nocy hamuje biosyntezę melatoniny, podnosi temperaturę ciała, zwiększa pobudzenie, nasila koncentrację i zmniejsza uczucie senności. Z kolei melatonina podana w ciągu dnia wywołuje uczucie senności i obniża temperaturę ciała.
Zobacz również: Sen – kiedy najlepiej wstawać?
Zawartość w organizmie
Hormon nie jest magazynowany w organizmie, lecz bezpośrednio uwalniany do krwiobiegu i płynu mózgowo-rdzeniowego, gdzie jego okres półtrwania wynosi 40 minut. Stąd transportowany jest do wszystkich tkanek organizmu. Maksymalna zawartość melatoniny u osób młodych wynosi średnio od 95 do 200 pg/ml, z kolei u osób starszych około 38 pg/ml.
Funkcje
Melatonina nie tylko odpowiada za okołodobowy rytm biologiczny, ale także działa jako zmiatacz wolnych rodników. W postaci syntetycznej podaje się ją osobom starszym w celu ułatwienia zasypiania, podczas pracy zmianowej lub w międzykontynentalnych podróżach lotniczych (jet-lag). Melatonina zażyta wczesnym wieczorem przyspiesza czas zaśnięcia, zmniejsza latencję snu i latencję fazy REM snu, a zastosowana o różnych porach dnia daje, po upływie 2–4 godzin, uczucie przejściowej senności i zwiększa skłonność do zasypiania. W przeciwieństwie do klasycznych leków nasennych nie wywołuje zaburzeń czynności poznawczych oraz w nieznacznym stopniu wpływa na strukturę snu.
Antyoksydacyjne właściwości melatoniny wykorzystywane są w leczeniu osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu II oraz kobiet cierpiących na bezpłodność. Dodatkowo udowodniono leczniczą funkcję hormonu w terapiach nowotworowych. Melatonina pobudza również układ immunologiczny. To istotne, ponieważ jego niedomagania są szczególnie charakterystyczne dla osób w podeszłym wieku.
Zaburzenia syntezy melatoniny
Niedobory tego hormonu bardzo często występują u osób starszych, w związku z czym osoby te skarżą się na problemy z jakością i długością snu oraz borykają się z licznymi chorobami przewlekłymi czy stanami zapalnymi. Melatonina przyjmowana doustnie pod postacią suplementu posiada zdolność przenikania bariery krew-mózg i bariery łożyskowej.
Zaburzenia natężenia biosyntezy bądź rytmu melatoniny opisano w wielu stanach chorobowych, między innymi:
- odnerwieniu szyszynki;
- marskości wątroby;
- ślepocie;
- zespole nagłej śmierci noworodkowej.
Ponadto sugeruje się, że u części pacjentów cierpiących na depresję zimową występuje opóźniony rytm melatoniny.
Zastosowanie terapeutyczne melatoniny
Melatoninę stosuje się między innymi w przeciwdziałaniu różnym zaburzeniom snu. Obecnie melatonina jest stosowana jako suplement diety oraz jako lek:
- ułatwiający zasypianie u ludzi w podeszłym wieku, wykazujących niskoamplitudowy rytm melatoniny w osoczu lub długotrwale przyjmujących leki nasenne;
- w zespole opóźnionej fazy snu, gdy pacjentom trudno jest zasnąć przed 2–6 rano a obudzić się wcześnie niż o 10–13;
- przy pracy zmianowej;
- w zespole jet lag.
Melatonina koryguje rytm sen-czuwanie u osób niewidomych. Podana około 1 godziny przed fizjologicznym wzrostem poziomu hormonu we krwi poprawia parametry snu, np. wydłuża czas snu oraz zmniejsza czas i ilość drzemek podczas dnia. Melatoninę stosuje się również w zespole Smith-Magenisa, objawiającym się odwróceniem faz rytmu tej substancji.
Bibliografia
- Zawilska J., Melatonina – hormon o działaniu pronasennym, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 3/2008.
- Szewczyk P., Dziuba A., Poniewierka E., Melatonina – metabolizm i rola hormonu szyszynki, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 8/2018.
- Kruczek M., Gumul D., Areczuk A., Melatonina roślinna jako mało znany przeciwutleniacz i regulator zegara biologicznego – charakterystyka i możliwości aplikacji w przemyśle spożywczym.
- Chwełatiuk E., Melatonina u ssaków – związek o wielu funkcjach, Problemy Nauk Biologicznych, 1/2008.
- Iwanek K., Melatonina w leczeniu zaburzeń snu, Lek w Polsce, 5/2014.
- Dzierżewicz Z., Balwierz R., Marciniak D., (i inni), Plejotropowe działanie melatoniny, Medycyna Rodzinna, 21/2018.
- Juszczak M., Michalska M., Rola szyszynki oraz melatoniny w regulacji syntezy i wydzielania wybranych hormonów części gruczołowej przysadki, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 60/2006.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis – alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
