Adenozyna to związek chemiczny naturalnie występujący w organizmie człowieka. Pełni ważną funkcję w przekazywaniu energii, kodowaniu informacji genetycznych oraz działa jako neurotransmitter. Wpływa silnie zarówno na układ nerwowy, jak i na układ krwionośny.
Co to jest adenozyna?
Adenozyna jest rybonukleozydem adeninowym zbudowanym z zasady purynowej – adeniny (6-aminopuryny) oraz cukru rybozy. Powstaje w organizmie człowieka na kilka sposobów. Jest usuwana z przestrzeni zewnątrzkomórkowej za pośrednictwem wychwytu zwrotnego lub dezaminacji do inozyny. Dezaminacja rozkłada adenozynę do inozyny, która w dalszej kolejności jest metabolizowana do hipoksantyny, ksantyny i kwasu moczowego.
Efekty fizjologiczne adenozyny zapoczątkowuje jej połączenie ze specyficznymi strukturami zlokalizowanymi na powierzchni błony komórkowej. Określa się je mianem receptorów adenozynowych.
Charakterystyka receptorów adenozynowych
Każdy receptor jest glikoproteiną związaną z białkiem G. W swojej strukturze każdy z nich posiada 7 domen transbłonowych, które są utworzone przez 20-27 aminokwasów. Koniec aminowy białka znajduje się po stronie zewnątrzkomórkowej, natomiast koniec karboksylowy w cytoplazmie. Wspomniane domeny łączą się ze sobą pętlami – trzema zewnątrzkomórkowymi i trzema wewnątrzkomórkowymi.
Receptory A1 wiążą się z podrodziną białek G. Dzięki nim możliwe jest hamowanie aktywności cyklazy adenylanowej. Receptory mogą powodować otwarcie kilku typów kanałów potasowych bądź zamykanie niektórych kanałów wapniowych.
Receptory A2A i A2B wiążą się z białkami G i za ich pośrednictwem aktywują cyklazę adenylanową. Nie wykazano, czy pobudzenie receptora A2A daje inne efekty niż pobudzenie receptora A2B. Wiadomo jednak, że oba różnią się między sobą właściwościami farmakologicznymi oraz występowaniem.
Receptory A3 nie zostały do końca poznane. Wiadomo jednak, że jego stymulacja prowadzi do wzrostu stężenia wapnia w komórce. Receptory te lokalizują się na obszarze całego mózgu, jednak ich gęstość jest mniejsza niż w przypadku pozostałych receptorów adenozynowych.
Synteza adenozyny
Jak wspomniano wcześniej, omawiany związek powstaje w organizmie człowieka na kilka sposobów, jednak tylko 2 z nich są warte uwagi. Synteza adenozyny następuje poprzez defosforylację 5′-adenozynomonofosforanu (AMP) przy udziale enzymu 5′-nukleotydazy. Enzym ten może stanowić składnik cytozolu, jak również może być związany z błoną komórkową neuronów lub komórek glejowych. Drugą istotną drogą powstawania omawianego związku jest jego synteza z S-adenozylohomocysteiny. To reakcja hydrolizy katalizowana przez wewnątrzkomórkową hydrolazę S-adenozylohomocysteinową do homocysteiny i adenozyny.
Jak działa adenozyna?
Adenozyna jest neuromodulatorem, który wykazuje wpływ ogólnie depresyjny na aktywność ośrodkowego układu nerwowego. Jest również wazodylatatorem w sercu, a także wykazuje rozległe działanie w całym ustroju. Działa poprzez 4 receptory:
- A1;
- A2A;
- A2B;
- A3.
Wszystkie one są receptorami serpentynowymi sprzężonymi z białkami G oraz wywołują zwiększenie (receptory A2A i A2B) lub zmniejszenie (receptory A1 i A3) stężenia wewnątrzkomórkowego cAMP. Przykładowo, pobudzające działanie kawy czy herbaty wynika z blokady receptorów adenozynowych przez kofeinę czy teofilinę.
Obecnie znacznym zainteresowaniem cieszy się możliwość wykorzystania antagonistów receptorów A1 do zmniejszania nadmiernego uwalniania glutaminianu w celu minimalizowania w ten sposób następstw udaru mózgowego. Adenozyna i adenozynofosforany (jak również wiele innych czynników humoralnych bądź nerwowych) zmieniają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe. Związki te wydzielają się z niedotlenionego mięśnia sercowego i działają silnie rozkurczająco na błonę mięśniową tętnic wieńcowych.
Bibliografia
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Cieślak M., Komoszyński M., Czy pochodne nukleozydów i nukleotydów mogą w przyszłości stać się skutecznymi lekami przeciwpadaczkowymi?, Aktualności Neurologiczne, 6/2006.
- Wlaź P., Znaczenie adenozyny w czynności układu nerwowego, Medycyna Weterynaryjna, 9/1995.
- Kłosiewicz T., Ratajczak M., Adenozyna jako element postępowania w częstoskurczach z wąskim zespołem QRS, Na Ratunek, 3/2017.
Polecane produkty:
|
Koenzym Q10 kapsułki
Koenzym Q10 to jeden z najważniejszych antyoksydantów. Nie tylko tylko chroni organizm przed wolnymi rodnikami. Bierze on również udział w każdej, podstawowej funkcji komórki ... Zobacz więcej... |
