Punkty spustowe – rodzaje i diagnostyka

Punkty spustowe (ang. trigger points) mięśniowo-powięziowe to nadwrażliwe miejsca zlokalizowane w obrębie brzuśca mięśnia szkieletowego lub powięzi. Występują zwykle w nadmiernie napiętym paśmie włókien mięśniowych jako wyczuwalne palpacyjnie zgrubienie, które pod wpływem kompresji wywołuje ból charakteryzujący się promieniowaniem lub rzutowaniem w inne miejsce. Punkty spustowe często pojawiają się w mięśniach chronicznie przeciążonych, a czynnikiem sprzyjającym ich powstawaniu jest również stres emocjonalny. Mogą zmniejszać elastyczność mięśni, co za tym idzie – ograniczać zakres ruchomości w stawach oraz osłabiać mięśnie.

Punkty spustowe – rodzaje

Punkty spustowe nie są jednolitą grupą, gdyż dzieli się je na wiele różnych rodzajów. Są to:

• aktywne punkty spustowe – powodujące samoistne dolegliwości bólowe. Są bardzo wrażliwe w czasie palpacji, a podczas kompresji wywołują charakterystyczne dla siebie wzorce bólu promieniującego lub rzutowanego. Zmniejszają elastyczność mięśni i powodują ich osłabienie. Ponadto mogą wzbudzać lokalne drżenia mięśniowe;
• utajone punkty spustowe – nie powodują samoistnych objawów bólowych, lecz pod wpływem nacisku wywołują dolegliwości lokalne oraz rzutowane lub promieniujące. Dodatkowo mogą stać się punktami aktywnymi lub powstać z punktów aktywnych. Zmniejszają elastyczność mięśni i powodują ich osłabienie;
• satelitarne punkty spustowe – mogą powstać w obrębie tego samego mięśnia, w którym obecny jest pierwotny (główny) punkt spustowy, mogą także występować w innych mięśniach związanych z obszarem rzutowania pierwotnego punktu spustowego. Zwykle ulegają dezaktywacji po zlikwidowaniu pierwotnego punktu spustowego.
• embrionalne punkty spustowe – wrażliwy palpacyjnie punkt w obrębie mięśnia szkieletowego lub powięzi, który nie daje dolegliwości rzutowanych ani promieniujących może stanowić tzw. punkt spustowy embrionalny. Pod wpływem dalszych obciążeń może przerodzić się on w utajony, a następnie aktywny punkt spustowy;
• centralne punkty spustowe – zlokalizowane w środkowej części brzuśca mięśniowego, w okolicy zakończenia nerwowego;
• obwodowe punkty spustowe – znajdują się w obrębie przejścia mięśniowo-ścięgnistego lub przyczepu. Mogą wywoływać entezopatię (zmiany chorobowe przyczepu ścięgnistego).

Proces powstawania punktów spustowych

Na początku musi dojść do podrażnienia tkanki mięśniowej – np. na skutek przeciążenia, naciągnięcia, uderzenia, schłodzenia, mikrourazów. W efekcie tego następuje uwalnianie drażniących związków chemicznych (w efekcie podrażnienia), m.in. substancji neurowazoaktywnych i zwiększenie wrażliwości zakończeń nerwowych na skutek działania substancji drażniących.

Następnie ma miejsce obrzęk naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności, co prowadzi do obrzmienia okolicznych tkanek. Nacisk obrzmiałych tkanek na pobliskie naczynia kapilarne, powodujący lokalne niedokrwienie, co za tym idzie – niedotlenienie tkanek i upośledzenie ich funkcji.

Wzrost wydzielania substancji drażniących i uwrażliwienie receptorów bólowych powoduje progres odczuwanych dolegliwości aż do dokuczliwego bólu. Z kolei zwiększona aktywność układu współczulnego powoduje uwalnianie innych substancji, m.in. noradrenaliny. Nadwrażliwe zakończenia nerwowe odbierają to jako dodatkowy bodziec i przekazują informację o większym bólu.

Objawy

Punkty spustowe objawiają się głównie dolegliwościami bólowymi opisanymi powyżej. Mogą jednak powodować inne, niezwiązane z bólem objawy, takie jak:

• zaburzenia trawienia;
• arytmia serca (wówczas szuka się ich w obrębie mięśnia piersiowego);
• kolka w obrębie jamy brzusznej lub pęcherza moczowego;
• zaczerwienienie spojówek;
• bolesna miesiączka;
• biegunka;
• zwiększona sekrecja zatok;
• gęsia skórka;
• śródmiąższowe zapalenie pęcherza;
• lokalna potliwość;
• zawroty głowy;
• opadanie powiek, łzawienie;
• zastoje limfatyczne;
• skurcz naczyń krwionośnych.

Zobacz również: Punkty spustowe – metody terapii.

Diagnostyka punktów spustowych

Punkty spustowe aktywne lub utajone występują niemal u każdego, włączając osoby młode. W efekcie, aby odnaleźć punkt spustowy należy w pierwszej kolejności zlokalizować nadmiernie napięte pasmo włókien mięśniowych. Wykonywanie ruchów z naciskiem w poprzek takiego pasma powinno doprowadzić do ustalenia, który obszar jest najbardziej wrażliwy i w nim ściślej poszukiwać zgrubienia, które pod wpływem kompresji wywoła ból promieniujący lub rzutowany. Jeżeli miejsce wrażliwe nie daje takich dolegliwości, mówimy wtedy o punkcie maksymalnie bolesnym, jednak nie jest to poszukiwane miejsce.

Zobacz również: Masaż tkanek głębokich.

Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Bron C., mięśniowo-powięziowe punkty spustowe – przegląd uwzględniający dowody naukowe, Rehabilitacja Medyczna, 4/2006.
2. Tanno-Rast H., Mięśniowo-powięziowe punkty spustowe, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2016.