Próba ortostatyczna służy ocenie reakcji układu krążenia na zmianę pozycji ciała (z leżenia do stania). Nieznaczny wzrost częstości skurczów serca i podwyższenie ciśnienia świadczą o prawidłowej reakcji sercowo-naczyniowej, ponieważ układ krążenia jest wrażliwy na zmiany pozycji ciała.
Próba ortostatyczna – podstawowe informacje
Jednym z najlepiej poznanych skutków długotrwałego pozostawania w pozycji leżącej jest skłonność do obniżania się ciśnienia tętniczego krwi po zmianie pozycji ciała na pionową. Jest to przede wszystkim następstwem hipograwii. W efekcie przyjęcie pozycji stojącej powoduje gwałtowne przemieszczenie krwi w kierunku kończyn dolnych.
Normalna reakcja ortostatyczna zapobiega skutkom zalegania krwi w dolnej części ciała poprzez wzrost obwodowego oporu naczyniowego w wyniku skurczu tętniczek, głównie w mięśniach szkieletowych, zwiększenie częstości skurczów serca, wzrost kurczliwości mięśnia sercowego. Dodatkowo ma miejsce skurcz dużych żył w obrębie trzewnym. Kluczową rolę w wyzwalaniu reakcji ortostatycznej odgrywa odbarczenie baroreceptorów zatok szyjnych powodowane obniżeniem się w nich ciśnienia krwi.
Dłuższe pozostawanie w pozycji leżącej prowadzi do zmniejszenia pobudliwości odruchu z baroreceptorów tętniczych, czego skutkiem jest obniżenie się ciśnienia tętniczego po pionizacji ciała.
Próba ortostatyczna – jak wygląda?
Osoba badana leży przez 10 min, po czym mierzy się u niej tętno i ciśnienie skurczowe. Następnie badany przyjmuje pozycję stojącą i po upływie 2 minut dokonuje się tych samych pomiarów. Na końcu otrzymane różnice podstawia się do wzoru:
ICR = 25 ∗ (3,15 + 0,1 ∗ ΔCs − 0,05 ∗ ΔHR)
- wartości należy podstawić z zachowaniem znaku ( wzrost +, spadek −);
- ΔCs – różnica wartości pierwszego i drugiego pomiaru ciśnienia skurczowego;
- ΔHR – różnica wartości pierwszego i drugiego pomiaru tętna.
Interpretacja wyników
- ≥ 95 ⇒ reakcja bardzo dobra;
- w granicach 80-94 ⇒ reakcja dobra;
- w granicach 65-79 ⇒ reakcja dostateczna;
- poniżej 65 ⇒ reakcja zła.
Próba ortostatyczna (jak wspomniano wyżej) służy ocenie reakcji układu krążenia (kontrolowanej przez AUN) na gwałtowną zmianę pozycji ciała z leżącej na stojącą.
Reakcja prawidłowa obejmuje nieznaczny spadek ciśnienia krwi, przy czym spadek ciśnienia skurczowego nie powinien przekraczać 10 mmHg, natomiast spadek ciśnienia rozkurczowego 5 mmHg. Dodatkowo, do reakcji prawidłowej zalicza się przyspieszenie rytmu serca o 5-20 skurczów na minutę. Zmiany ciśnienia krwi trwają około 19 sekund.
Reakcja nieprawidłowa w postaci znacznego i utrzymującego się obniżenia ciśnienia krwi (hipotonia ortostatyczna) wiąże się z niedostateczną aktywnością współczulnych neuronów wazokonstrykcyjnych. Może to być skutkiem uszkodzenia AUN lub stosowania leków hipotensyjnych.
Próba ortostatyczna Martineta
Do wykonania badania konieczny jest aparat EKG, ciśnieniomierz ręczny i stetoskop lub ciśnieniomierz automatyczny, a także stoper i flamaster.
Osoba badana kładzie się na kozetce, po czym badający podłącza EKG. Pacjent pozostaje w tej pozycji przez około 15-20 minut. W tym czasie należy wykonać 2-3 pomiary ciśnienia krwi oraz częstości akcji serca, przykładowo po upływie 5, 10 i 15 minut. Następnie mierzy się ciśnienie i tętno bezpośrednio przed pionizacją, po czym pacjent możliwie szybko podnosi się do pozycji pionowej. Na wydruku EKG zaznacza się moment wstania i mierzy ciśnienie oraz tętno bezpośrednio po wstaniu.
Na końcu ponowny pomiar ciśnienia i tętna wykonuje się po 1, 2 i 3 minucie od wstania. Pomiary kontynuuje się, aż do powrotu parametrów wyjściowych.
Zobacz również: Jak obniżyć ciśnienie krwi?
Interpretacja wyników
W próbie ortostatycznej Martineta ocenia się stosunek najdłuższego odstępu RR około 30. uderzenia serca do najkrótszego odstępu RR około 15 skurczu serca po aktywnej pionizacji (tzw. współczynnik 30:15), zgodnie ze wzorem:
- (najdłuższy odstęp RR około 30. uderzenia serca po wstaniu) : (najkrótszy odstęp RR około 15. uderzenia serca po wstaniu).
Prawidłowa wartość współczynnika zależy między innymi od wieku i w zależności od niego wynosi:
- > 1,18 dla osób w wieku 15-19 lat;
- > 1,17 dla osób w wieku 20-24 lat;
- 1,15 dla osób w wieku 25-29 lat.
Współczynnik 30:15 odzwierciedla różnicę między odbarczeniem baroreceptorów, a silnym pobudzeniem baroreceptorów i jest uznawany za miarę przywspółczulnej regulacji rytmu serca.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kodrzycka A., Ocena aktywności wegetatywnego układu nerwowego u mężczyzn uprawiających pływanie i nieuprawiających sportu, Warszawa 1997.
- Paleczny B., Autonomiczny Układ Nerwowy, Podstawy teoretyczne oraz instrukcje przeprowadzania ćwiczeń praktycznych wykonywanych podczas zajęć, Wrocław.
- Magiera A., Kaczmarczyk K., Wiszomirska I., Wartość diagnostyczna testu Cramptona (próba ortostatyczna) u osób w podeszłym wieku, Postępy Rehabilitacji, 3/2011.
