Fotosensybilatory (zwane również fotouczulaczami) to grupa czynników zwiększających wrażliwość na promienie nadfioletowe.
Czym są fotosensybilatory?
Na zwiększenie osobniczej wrażliwości skóry na promieniowanie UV wpływają niektóre związki i leki. Najpopularniejsze fotosensybilatory to:
- sulfonamidy;
- niektóre antybiotyki;
- leki przeciwgruźlicze;
- leki przeciwcukrzycowe;
- środki uspokajające;
- pochodne fenotiazyny;
- złoto;
- salicylany;
- preparaty dziurawca.
Jednak nie tylko leki i środki farmaceutyczne zwiększają wrażliwość skóry na promieniowanie UV. W związku z tym należy pamiętać, że:
- reakcje na promieniowanie UV są przyspieszone w niektórych chorobach, np. w astmie oskrzelowej, chorobie reumatycznej czy wyprysku dziecięcym;
- skóra wilgotna, cienka i przekrwiona będzie reagować silnej niż skóra sucha, gruba i ukrwiona normalnie;
- organizm jest bardziej wrażliwy na działanie promieniowania UV zimą i wiosną;
- naświetlanie promieniami nadfioletowymi po uprzednim zastosowaniu promieni podczerwonych zwiększa odczynowość skóry i intensywność rumienia fotochemicznego. Jednoczesne naświetlanie promieniami podczerwonymi i nadfioletowymi również zwiększa intensywność rumienia;
- odczynowość rumieniową skóry zwiększa także kąpiel solankowa, np. w morzu. Dzieje się tak, ponieważ morska woda wypłukuje kwas urokainowy ze skóry;
- nadwrażliwość skóry na działanie promieni UV występuje w okresie łuszczenia się po odczynie rumieniowym oraz po naświetlaniach promieniami Roentgena.
Przy dawkowaniu promieniowania UV należy dodatkowo pamiętać, że mężczyźni są bardziej wrażliwi na nie niż kobiety, blondyni reagują silniej niż bruneci, a wrażliwość osobnicza na zabieg jest znacznie większa u osób bardzo młodych lub starszych.
Wrażliwość osobnicza na promieniowanie nadfioletowe jest większa również u osób nerwowych i chorych, np. na nadciśnienie czy nadczynność tarczycy. Zwiększa się jeszcze bardziej przy nadmiernym ukrwieniu skóry, np. po niektórych zabiegach fizykalnych takich jak diatermia krótkofalowa.
Czynniki zmniejszające wrażliwość na promieniowanie UV
Zdolność skóry do reagowania rumieniem fotochemicznym na naświetlanie może być osłabiona (a nawet zniesiona) w schorzeniach przebiegających z uszkodzeniem lub zapaleniem nerwów obwodowych, uszkodzeniem kręgosłupa, infekcjach, stanie toksycznym lub po prostu złym stanie ogólnym organizmu.
Działanie promieni UV osłabia niedokrwienie skóry spowodowane zwężeniem naczyń krwionośnych. Dodatkowo wrażliwość skóry na światło zmniejsza się po naświetlaniach. Jest to spowodowane zarówno uwolnieniem mediatorów rumienia (np. histaminy), jak i zwiększeniem się kwasu urokanowego w skórze, który pełni rolę filtra.
Promieniowanie nadfioletowe
Promienie nadfioletowe dzieli się na 3 obszary:
- UV-A – stanowi ponad 95% energii całkowitego promieniowania nadfioletowego. Działa na skórę około 1000 razy słabiej niż promieniowanie UV-B, jest jednak w stanie przenikać przez szkło okienne. W porównaniu z pozostałymi rodzajami promieniowania dociera w skórze najgłębiej, ponieważ aż do warstwy rozrodczej naskórka, gdzie powstaje melanina;
- UV-B – zwane również promieniami Dorno. Nie przenika przez zwykłe szkło okienne, lecz tylko przez kwarcowe. Już w niewielkich dawkach prowadzi do powstania silnego odczynu rumieniowego w skórze po różnych okresach utajenia. Dodatkowo, w znacznie większym stopniu niż UV-A powoduje pogrubienie skóry;
- UV-C – w warunkach fizjologicznych nie dociera do powierzchni ziemi. Wywiera najsilniejsze działanie fotochemiczne oraz cechuje się najbardziej szkodliwym działaniem biologicznym. Charakterystyczną cechą promieniowania UV-C jest działanie bakteriobójcze.
Reakcje skóry na promieniowanie słoneczne
W pierwszej kolejności należy się skupić na reakcjach fotochemicznych skóry, które pojawiają się po okresie utajenia w postaci rumienia fotochemicznego.
Rumień bezpośredni spowodowany jest rozszerzeniem naczyń krwionośnych skóry pod wpływem działania komponenty cieplnej promieniowania słonecznego. Znika po mniej więcej 20 minutach, a w czasie jego trwania następuje pocenie się, będące również następstwem działania cieplnego promieniowania słonecznego.
Dopiero drugi rumień, pojawiający się po okresie utajenia jest zwany rumieniem fotochemicznym i wywołuje go działanie promieniowania nadfioletowego. Na jego wystąpienie oraz intensywność mają wpływ między innymi fotouczulacze.
Bibliografia
- Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G., Fizjoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Mika T., Fizykoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki siewnej w płynie
Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej... |
|
Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach
Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej... |
