Zespół Downa to wrodzona choroba genetyczna, której przyczyną jest trisomia genu 21. Skutkiem jest dymorfizm tkankowy, charakterystyczne cechy fenotypowe, liczne wady narządów wewnętrznych oraz różnego stopnia upośledzenia, zarówno fizyczne jak i umysłowe. Charakterystyczną cechą wczesnego okresu rozwoju dziecka z zespołem Downa jest hipotonia posturalna i hipermobilność stawów. W okresie późniejszym zauważa się niezgrabność ruchową. Częstość występowania zespołu Downa wynosi 1 na 600-700 urodzonych noworodków.
Zespół Downa – leczenie
Leczenie osób z zespołem Downa jest trudne i długotrwałe (przez całe życie). Musi być kompleksowe i wszechstronne. Obejmuje współpracę z logopedą, okulistą, laryngologiem, ortopedą, neurologiem, kardiologiem i fizjoterapeutą.
Rehabilitacja
Rehabilitacja w głównej mierze opiera się na kinezyterapii, stosowaniu sprzętu ortopedycznego oraz psychoterapii i relaksacji.
Kinezyterapia
Przed rozpoczęciem terapii ruchem należy ocenić napięcie mięśniowe pacjenta, a także jego wrażliwość na dotyk. Przeważnie osoby z zespołem Downa są chętne do nawiązywania nowych znajomości i dobrze reagują na bliskość drugiego człowieka. Jednak niektóre z nich wykazują nadwrażliwość na dotyk, co należy uszanować i wziąć pod uwagę planując terapię. Do zajęć ruchowych osób z zespołem Downa zalicza się:
- Gry i zabawy z rówieśnikami – które mają na celu zwiększenie samooceny i poczucia własnej wartości, a także utrzymują kontakty personalne na dobrym poziomie. Można się spotkać z wieloma grami zespołowymi osób z zespołem Downa, np. koszykówka czy siatkówka.
- Ćwiczenia równoważne, zwiększające koordynację oraz poprawiające znajomość schematu własnego ciała – w tym celu bardzo często stosuje się np. poduszki sensomotoryczne lub piłki rehabilitacyjne. Można wykonywać ćwiczenia Frenkla.
- Ćwiczenia rozwijające zdolności manualne – dzięki którym dziecko przyswaja wiedzę jak samodzielnie radzić sobie z czynnościami dnia codziennego. Nie wymaga się wykorzystywania wyszukanych zabawek czy przyrządów. Z powodzeniem można manipulować przedmiotami dnia codziennego, np. zachęcając pacjenta do przelewania wody z jednego plastikowego kubeczka do drugiego, co dodatkowo udoskonali precyzję chwytu.
- Rozwijanie zmysłów – może obejmować gry i zabawy z zamkniętymi oczami, wszelkie próby rozpoznawania zapachów czy smaków, rozpoznawanie przedmiotów dotykiem. Ważna jest także stymulacja proprioceptywna i eksteroceptywna. Stosuje się wszelkie maty i przedmioty z wypustkami, szorstkie i chropowate powierzchnie oraz plastelinę.
- Basen oraz ćwiczenia w wodzie – spowodują one wzmacnianie mięśni poprzez opór wody, korzystnie wpłyną na naukę oddechu, a jednocześnie zapewnią stabilność i bezpieczeństwo.
- Aktywność fizyczna i kontakt ze zwierzętami (hipoterapia, dogoterapia) – szczególnie korzystnie wpłyną na emocjonalną sferę pacjenta i zwiększą jego radość z życia.
- Muzykoterapia, zajęcia taneczne i ruchowe przy muzyce – wymagają one ukazania ekspresji własnego ciała oraz umożliwią przedstawienie swojej pomysłowości.
- Ćwiczenia z przyborami – np. z piłkami, laskami, klockami, jak również układanie puzzli.
- Wszelkie ćwiczenia umożliwiające pokonywanie torów przeszkód oraz utrzymywanie prawidłowej postawy ciała – np. spacer z woreczkiem na głowie.
- Wzmacnianie osłabionych mięśni – najlepiej pod postacią zabawy lub aktywności twórczej.
- Ćwiczenia wymagające zmiany pozycji – z leżenia na pozycję klęczną lub podporu przodem, z siadu skrzyżnego do leżenia tyłem, z leżenia bokiem do stania. Istnieje wiele kombinacji ruchów wpływających na koordynację i poznawanie własnego ciała.
Bardzo ważne jest, aby podczas zajęć ruchowych stale śledzić zmiany nastroju oraz reakcje emocjonalne osoby z zespołem Downa, a także kłaść nacisk na wzajemną komunikację. Niezwykle pomocne przy nawiązywaniu relacji z takimi osobami są zwierzęta. Należy pamiętać, że chorzy są z reguły bardzo towarzyscy i przyjaźnie nastawieni, a także charakteryzują się dużą wrażliwością.
Kinezyterapia ma na celu jak najlepiej przystosować chorego do życia w społeczeństwie oraz wpłynąć na jego poziom sprawności.
Inne metody fizjoterapeutyczne
Bardzo ważne jest oddziaływanie na emocjonalną i psychiczną sferę osoby z zespołem Downa. Dlatego warto do codziennych zajęć chorego wpleść elementy artystyczne, takie jak śpiewanie, malowanie, rysowanie czy taniec. Ciekawą opcją jest zwiększanie koncentracji i zdolności zapamiętywania. W tym celu można na przykład wykorzystać popularną grę memory.
W przypadku przykurczy niektórych grup mięśniowych można zastosować masaż lub fizykoterapeutyczne zabiegi z zakresu ciepłolecznictwa, a następnie ćwiczenia rozciągające. Popularne i lubiane są masaże podwodne. Bardzo ważny jest kontakt z logopedą, ponieważ zespół Downa często wiąże się z brakiem kontroli nad ruchami mimicznymi, cofaniem języka, a także problemami z żuciem i połykaniem. Stosowany sprzęt ortopedyczny to przede wszystkim wkładki i obuwie umożliwiające skorygowanie ewentualnych wad stóp i postawy.
Bibliografia
- Kwolek A., Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Wójtowicz D., Sadowska L., Mysłek M., Skrzek A., Dominiak P., Wronecki K., Prasał K., Metody rehabilitacji stosowane u dzieci z zespołem Downa z wrodzoną wadą serca wymagającą interwencji kardiochirurgicznej, Fizjoterapia 2008.
Polecane produkty:
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... | |
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |