Zespół Downa – rehabilitacja

Zespół Downa to wrodzona choroba genetyczna, której przyczyną jest trisomia genu 21. Skutkiem jest dymorfizm tkankowy, charakterystyczne cechy fenotypowe, liczne wady narządów wewnętrznych oraz różnego stopnia upośledzenia, zarówno fizyczne jak i umysłowe. Charakterystyczną cechą wczesnego okresu rozwoju dziecka z zespołem Downa jest hipotonia posturalna i hipermobilność stawów. W okresie późniejszym zauważa się niezgrabność ruchową. Częstość występowania zespołu Downa wynosi 1 na 600-700 urodzonych noworodków.

Zespół Downa – leczenie

Leczenie osób z zespołem Downa jest trudne i długotrwałe (przez całe życie). Musi być kompleksowe i wszechstronne. Obejmuje współpracę z logopedą, okulistą, laryngologiem, ortopedą, neurologiem, kardiologiem i fizjoterapeutą.

Rehabilitacja

Rehabilitacja w głównej mierze opiera się na kinezyterapii, stosowaniu sprzętu ortopedycznego oraz psychoterapii i relaksacji.

Kinezyterapia

Przed rozpoczęciem terapii ruchem należy ocenić napięcie mięśniowe pacjenta, a także jego wrażliwość na dotyk. Przeważnie osoby z zespołem Downa są chętne do nawiązywania nowych znajomości i dobrze reagują na bliskość drugiego człowieka. Jednak niektóre z nich wykazują nadwrażliwość na dotyk, co należy uszanować i wziąć pod uwagę planując terapię. Do zajęć ruchowych osób z zespołem Downa zalicza się:

1. Gry i zabawy z rówieśnikami – które mają na celu zwiększenie samooceny i poczucia własnej wartości, a także utrzymują kontakty personalne na dobrym poziomie. Można się spotkać z wieloma grami zespołowymi osób z zespołem Downa, np. koszykówka czy siatkówka.
2. Ćwiczenia równoważne, zwiększające koordynację oraz poprawiające znajomość schematu własnego ciała – w tym celu bardzo często stosuje się np. poduszki sensomotoryczne lub piłki rehabilitacyjne. Można wykonywać ćwiczenia Frenkla.
3. Ćwiczenia rozwijające zdolności manualne – dzięki którym dziecko przyswaja wiedzę jak samodzielnie radzić sobie z czynnościami dnia codziennego. Nie wymaga się wykorzystywania wyszukanych zabawek czy przyrządów. Z powodzeniem można manipulować przedmiotami dnia codziennego, np. zachęcając pacjenta do przelewania wody z jednego plastikowego kubeczka do drugiego, co dodatkowo udoskonali precyzję chwytu.
4. Rozwijanie zmysłów – może obejmować gry i zabawy z zamkniętymi oczami, wszelkie próby rozpoznawania zapachów czy smaków, rozpoznawanie przedmiotów dotykiem. Ważna jest także stymulacja proprioceptywna i eksteroceptywna. Stosuje się wszelkie maty i przedmioty z wypustkami, szorstkie i chropowate powierzchnie oraz plastelinę.
5. Basen oraz ćwiczenia w wodzie – spowodują one wzmacnianie mięśni poprzez opór wody, korzystnie wpłyną na naukę oddechu, a jednocześnie zapewnią stabilność i bezpieczeństwo.
6. Aktywność fizyczna i kontakt ze zwierzętami (hipoterapia, dogoterapia) – szczególnie korzystnie wpłyną na emocjonalną sferę pacjenta i zwiększą jego radość z życia.
7. Muzykoterapia, zajęcia taneczne i ruchowe przy muzyce – wymagają one ukazania ekspresji własnego ciała oraz umożliwią przedstawienie swojej pomysłowości.
8. Ćwiczenia z przyborami – np. z piłkami, laskami, klockami, jak również układanie puzzli.
9. Wszelkie ćwiczenia umożliwiające pokonywanie torów przeszkód oraz utrzymywanie prawidłowej postawy ciała – np. spacer z woreczkiem na głowie.
10. Wzmacnianie osłabionych mięśni – najlepiej pod postacią zabawy lub aktywności twórczej.
11. Ćwiczenia wymagające zmiany pozycji – z leżenia na pozycję klęczną lub podporu przodem, z siadu skrzyżnego do leżenia tyłem, z leżenia bokiem do stania. Istnieje wiele kombinacji ruchów wpływających na koordynację i poznawanie własnego ciała.

Bardzo ważne jest, aby podczas zajęć ruchowych stale śledzić zmiany nastroju oraz reakcje emocjonalne osoby z zespołem Downa, a także kłaść nacisk na wzajemną komunikację. Niezwykle pomocne przy nawiązywaniu relacji z takimi osobami są zwierzęta. Należy pamiętać, że chorzy są z reguły bardzo towarzyscy i przyjaźnie nastawieni, a także charakteryzują się dużą wrażliwością.

Kinezyterapia ma na celu jak najlepiej przystosować chorego do życia w społeczeństwie oraz wpłynąć na jego poziom sprawności.

Inne metody fizjoterapeutyczne

Bardzo ważne jest oddziaływanie na emocjonalną i psychiczną sferę osoby z zespołem Downa. Dlatego warto do codziennych zajęć chorego wpleść elementy artystyczne, takie jak śpiewanie, malowanie, rysowanie czy taniec. Ciekawą opcją jest zwiększanie koncentracji i zdolności zapamiętywania. W tym celu można na przykład wykorzystać popularną grę memory.

W przypadku przykurczy niektórych grup mięśniowych można zastosować masaż lub fizykoterapeutyczne zabiegi z zakresu ciepłolecznictwa, a następnie ćwiczenia rozciągające. Popularne i lubiane są masaże podwodne. Bardzo ważny jest kontakt z logopedą, ponieważ zespół Downa często wiąże się z brakiem kontroli nad ruchami mimicznymi, cofaniem języka, a także problemami z żuciem i połykaniem. Stosowany sprzęt ortopedyczny to przede wszystkim wkładki i obuwie umożliwiające skorygowanie ewentualnych wad stóp i postawy.

Bibliografia

1. Kwolek A., Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Wójtowicz D., Sadowska L., Mysłek M., Skrzek A., Dominiak P., Wronecki K., Prasał K., Metody rehabilitacji stosowane u dzieci z zespołem Downa z wrodzoną wadą serca wymagającą interwencji kardiochirurgicznej, Fizjoterapia 2008.

	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...
	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...