Wysiłek długotrwały

Wysiłek długotrwały to taki, który trwa powyżej 30 minut. W wysiłkach długotrwałych (np. bieganie, pływanie, jazda rowerem) dominują izotoniczne skurcze mięśni (zmiana długości mięśnia przy stałym jego napięciu).

Energetyka wysiłków długotrwałych

W kilkusekundowych wysiłkach głównym substratem energetycznym dla resyntezy ATP jest fosfokreatyna. Wraz z wydłużaniem czasu trwania wysiłku wzrasta udział glikogenu oraz wolnych kwasów tłuszczowych.

Z kolei w wysiłkach o niskiej intensywności, trwających kilka godzin, wolne kwasy tłuszczowe są głównym substratem energetycznym dla pracujących mięśni, a ich udział jest dominujący w produkcji ATP. Natomiast gdy intensywność wysiłku wzrasta do 100% maksymalnego poboru tlenu, glikogen staje się głównym substratem energetycznym w resyntezie ATP dla pracujących mięśni.

Wolne kwasy tłuszczowe utleniane podczas wysiłków pochodzą z trzech źródeł. Z:

• tłuszczów tkanki tłuszczowej – najważniejsze źródło;
• lipoprotein osocza rozkładanych przez lipolizę w świetle naczyń włosowatych mięśni;
• tłuszczów zawartych w komórkach mięśniowych.

Węglowodany, a wolne kwasy tłuszczowe

Węglowodany przed włączeniem do cyklu Krebsa i łańcucha oddechowego podlegają glikolizie, której produktem jest pirogronian. Całkowite utlenienie jednej cząsteczki pirogronianu umożliwia syntezę 18 cząsteczek ATP. Następnie pirogronian, który podlega utlenianiu w mitochondriach może pochodzić z glikogenu mięśniowego, glukozy wychwytywanej z krwi i z włókien wolnokurczliwych oraz jest produktem utleniania mleczanu pochodzącego z krwi.

Utlenianie wolnych kwasów tłuszczowych dostarcza więcej energii (cząsteczek ATP), niż utlenianie węglowodanów w przeliczeniu na masę substratu. Natomiast przy utlenianiu glukozy, z jednej jej cząsteczki powstaje do 38 cząsteczek ATP, podczas gdy utlenianie sześciowęglowego łańcucha kwasu tłuszczowego dostarcza 45 cząsteczek ATP. Z kolei dla wytworzenia tej samej ilości energii potrzeba około 11% więcej tlenu dla produkcji energii z węglowodanów.

Tlenowe procesy energetyczne prowadzące do produkcji ATP dla pracujących mięśni (fosforylacja oksydacyjna oparta na beta-oksydacji kwasów tłuszczowych i glikolizie tlenowej) są uwarunkowane dostępnością substratu i stężeniem tlenu w komórkach mięśniowych. W związku z tym osoby o lepszych możliwościach transportu i utylizacji tlenu osiągają wyższe tempo resyntezy ATP i lepiej tolerują wysiłki długotrwałe.

Przy takiej samej bezwzględnej intensywności wysiłku, osoby wytrenowane zużywają więcej substratów z tłuszczów, by zaoszczędzić rezerwy węglowodanowe. W rezultacie zastępowanie substratów węglowodanowych przez wolne kwasy tłuszczowe ma duże znaczenie względem zdolności do długotrwałej pracy, ponieważ zasoby tłuszczowe są znacznie większe, niż węglowodanów.

Wysiłek długotrwały – fazy

Wysiłek długotrwały posiada 4 główne fazy:

• I – faza deficytu tlenowego;
• II – faza steady state (równowaga czynnościowa);
• III – faza martwy punkt;
• IV – faza drugi oddech.

Faza deficytu tlenowego

Stanowi różnicę pomiędzy spodziewanym poborem tlenu, szacowanym na podstawie równowagi funkcjonalnej (steady state), a wielkością poboru tlenu w pierwszych minutach wysiłku. W związku z tym jest to niedobór tlenu w stosunku do zapotrzebowania organizmu.

Faza steady state

To faza względnej równowagi funkcjonalnej organizmu, gdzie następuje stabilizacja czynności zapotrzebowania i dostarczania tlenu. Ma miejsce w pierwszych pięciu minutach wysiłku. W efekcie u osób mniej wydolnych faza ta ustala się na wyższym poziomie, niż u osób bardziej wydolnych.

Faza martwego punktu

Pod wpływem zmęczenia przy wykonywaniu wysiłku długotrwałego pojawia się kryzys – “martwy punkt”. Jego objawami są:

• zadyszka;
• kolka;
• nadmierne pocenie się;
• nadmierne zaczerwienienie skóry lub bladość z powodu niedostatecznej ilości tlenu.

Możliwości w fazie martwego punktu obejmują zaprzestanie kontynuowania wysiłku, zmniejszenie intensywności lub kontynuowanie wysiłku przy wejściu na wyższy poziom równowagi funkcjonalnej.

Faza drugiego oddechu

To faza przełamania martwego punktu i osiągnięcie steady state na wyższym poziomie. Ponadto im niższy jest poziom steady state, tym więcej martwych punktów organizm jest w stanie przezwyciężyć.

Zmęczenie w wysiłku długotrwałym

W wysiłku długotrwałym zmęczenie ma charakter:

• zmęczenia ośrodkowego – jest zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym;
• zmęczenia obwodowego – zlokalizowane w pracujących mięśniach.

Zobacz również: Zmęczenie w sporcie.

Zmęczenie ośrodkowe

Do jego przyczyn należą:

• hipoglikemia – spadek stężenia glukozy we krwi;
• hipertermia – podwyższenie wewnętrznej ciepłoty ciała;
• toksyczne działanie amoniaku, ponieważ powstrzymuje on przemiany energetyczne i obniża aktywność mózgu;
• zaburzenia w poziomie neurotransmiterów w mózgu.

Zmęczenie obwodowe

Do jego przyczyn należą:

• zużycie zasobów glikogenu;
• nagromadzenie produktów przemiany materii, gdyż powoduje to charakterystyczne tzw. zakwasy;
• odwodnienie organizmu;
• hipoksja – niedobór tlenu w tkankach.

Zobacz również: Wysiłek dynamiczny (krótkotrwały).

Bibliografia

1. Borowicz K., Aspekty biochemiczne i patofizjologiczne aktywności fizycznej, Zeszyty Naukowe WSSP, 17/2013.

	Kwas hialuronowy na stawy i skórę Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ...Zobacz więcej...
	Kolagen w proszku na stawy i skórę Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych.Zobacz więcej...