Polineuropatia jest schorzeniem często rozwijającym się powoli, które w początkowej fazie może być niezauważalne dla pacjenta. Kiedy uszkodzenie nerwów staje się odczuwalne, pojawiają się mrowienia, drętwienia dłoni lub stóp oraz osłabienie mięśniowe. Wszystko to wpływa na obniżenie jakości życia pacjenta, który potrzebuje wsparcia i odpowiednio dobranego leczenia.
Polineuropatia charakteryzuje się uszkodzeniem wielu nerwów obwodowych (poza ośrodkowym układem nerwowym – mózgiem i rdzeniem kręgowym). Najczęstszą przyczyną polineuropatii są choroby przewlekłe, głównie cukrzyca. Zmagają się z nią także pacjenci z chorobami endokrynologicznymi oraz autoimmunologicznymi. Może ona również wystąpić w przebiegu choroby onkologicznej – wówczas mówimy o polineuropatii nowotworowej. Wśród innych czynników wywołujących polineuropatię wymienić można: nadużywanie alkoholu, niedobory pokarmowe, zatrucia lekami bądź metalami ciężkimi lub choroby genetyczne.
Polineuropatia – charakterystyka
Najczęstszym kryterium podziału polineuropatii jest mechanizm jej powstawania. Na jego podstawie można wyróżnić:
- polineuropatię wrodzoną, która tyczy się chorób wynikających z mutacji genetycznej. Występuje najczęściej u dzieci jako pojedyncza choroba bądź jeden z elementów złożonego zespołu objawów klinicznych;
- polineuropatię nabytą, powstałą w wyniku chorób przewlekłych, niezdrowego stylu życia bądź działania toksyn lub leków.
U pacjentów onkologicznych przyczyn neuropatii może być kilka. Najczęstszym powodem uszkodzenia pojedynczych nerwów jest bezpośredni ucisk lub naciek nerwów obwodowych spowodowany rozwojem choroby nowotworowej bądź jej przerzutów.
Do głównych czynników ryzyka wystąpienia neuropatii indukowanej chemioterapią należą:
- palenie tytoniu,
- czynniki genetyczne,
- dawka stosowanego leku,
- czas trwania leczenia,
- występowanie neuropatii przed rozpoczęciem leczenia,
- nieprawidłowe wartości klirensu kreatyniny.
Polineuropatia obwodowa – objawy
Polineuropatia u osób zmagających się z nowotworem jest najczęściej powikłaniem prowadzonego leczenia z wykorzystaniem radio lub chemioterapii. Zdarza się również, że może być ona efektem zaburzeń odżywiania nerwów, wynikającym z niedoboru witaminy B1 i witaminy B12.
Do najczęstszych objawów polineuropatii obwodowej wywołanej chemioterapią należą:
- drętwienie rąk i/lub nóg,
- mrowienie,
- ból umiejscowiony w końcowych odcinkach palców dłoni i stóp,
- parestezje, czyli drętwienie kończyn pojawiające się nagle i przypominające mrowienie, kłucie, uczucie gorąca,
- dyzestezje, definiowane jako zespół doznań bólowych powstających w wyniku działania bodźca lub spontanicznie, charakterystyczny dla bólu neuropatycznego obwodowego,
- osłabienie mięśniowe, a w skrajnych przypadkach uszkodzenie nerwów czaszkowych.
Pomimo iż znaczna część polineuropatii dotyczy okolic kończyn dolnych, około 30% pacjentów zmaga się również z zaburzenia czucia w obrębie dłoni. Zjawisko to jest często nazywane zespołem skarpetek i rękawiczek, czyli zaburzeniem czucia umiejscowionym w obrębie dłoni i stóp.
Polineuropatia a jakość życia pacjentów
Większość pacjentów onkologicznych zmagających się z polineuropatią narzeka na obniżenie jakości dotychczasowego życia. Ponad ¾ z nich wymaga ciągłego wsparcia ze względu na stopień nasilonych objawów. Pojawiają się duże problemy ze snem, wybudzanie nocne oraz zaburzenie gojenia się ran w przypadku chorych z towarzyszącą cukrzycą. Ponadto wśród pacjentów, którzy cierpią na porażenie nerwów rąk, częściej zdarzają się wypadki spowodowane urazami lub upuszczaniem przedmiotów trzymanych w dłoniach.
Dlatego niezwykle ważne jest wsparcie bliskich osób i personelu medycznego. Wartym uwzględnienia jest również fakt obniżonej odporności wśród pacjentów chorujących na nowotwór. Wiąże się to ze zwiększonym ryzykiem infekcji, między innymi wirusem półpaśca i ospy wietrznej. Następstwem przebytej choroby mogą być nasilone bóle neuropatyczne, pojawiające się w miejscu wyleczonych zmian skórnych.
Polineuropatia nowotworowa – leczenie
Czy polineuropatia jest uleczalna? Leczenie polineuropatii jest trudne i skomplikowane, a jego powodzenie zależy od właściwego określenia przyczyny, odpowiedzialnej za uszkodzenie nerwów.
W przypadku polineuropatii obwodowej, powstałej na skutek stosowanej chemioterapii, możliwe jest cofnięcie się objawów w wyniku odstawienia leków na wczesnym etapie rozwoju neuropatii. Zmiana leczenia jest jednak możliwa bardzo rzadko. W większości przypadków leczenie polineuropatii polega na łagodzeniu objawów lub hamowaniu rozwoju towarzyszącej choroby nowotworowej. Niektórym pacjentom podaje się również leki poprawiające funkcjonowanie uszkodzonych nerwów.
Żywienie w polineuropatii nowotworowej
Niezwykle ważną rolę w powodzeniu terapii odgrywa stosowana dieta, której zadaniem jest wzmocnić organizm chorego oraz poprawić jego stan odżywienia. Jest to szczególnie istotne w przypadku polineuropatii przebiegających z niedoborami pokarmowymi, głównie miedzi czy witamin z grupy B. Bardzo ważna jest także zwiększona podaż kwasów z rodziny omega 3, które posiadają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające. W sytuacji, gdy choremu towarzyszy polineuropatia cukrzycowa, powinno się zadbać o stałe monitorowanie glikemii. Podstawą codziennego menu jest dieta z niskim indeksem glikemicznym, dobrana według potrzeb i obecności ewentualnych powikłań.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Gdy stan zdrowia pacjenta nie pozwala na pokrycie zwiększonego zapotrzebowania na energię, białko oraz pozostałe składniki odżywcze, warto rozważyć, po konsultacji z lekarzem i pod jego ścisłym nadzorem, uzupełnienie diety w żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Jej ogromną zaletą jest forma płynna preparatów, która w niewielkiej objętości pozwala pokryć dodatkowe zapotrzebowanie na energię, białko i niezbędne składniki odżywcze, których potrzebuje chory zmagający się z polineuropatią nowotworową. Dodatkowym plusem żywności specjalnego przeznaczenia medycznego jest jej łatwość w stosowaniu, coraz większy wybór asortymentu oraz możliwość łączenia jej z tradycyjnymi posiłkami w celu podniesienia wartości odżywczej spożywanych dań.
Polineuropatia nowotworowa często wiąże się z osłabieniem mięśni, zmniejszeniem masy ciała i zaburzeniami wchłaniania składników odżywczych, co może dodatkowo pogarszać stan pacjenta. Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego może wspierać walkę z tymi objawami, ułatwiając dostarczenie niezbędnych składników odżywczych, takich jak energia, białko oraz witaminy i minerały wspomagające funkcjonowanie układu nerwowego.
Dzięki swojej płynnej formie tego typu preparaty są łatwe w spożyciu, co jest szczególnie ważne dla pacjentów z trudnościami w przełykaniu lub z osłabionym apetytem. Warto zaznaczyć, że tego rodzaju żywność może stanowić skuteczne uzupełnienie diety, wspierając organizm w procesie leczenia i poprawie jakości życia. Regularne konsultacje z lekarzem i dietetykiem klinicznym są kluczowe, aby odpowiednio dostosować ilość i skład żywności medycznej do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Bibliografia:
Elafros MA i wsp.: „The global burden of polyneuropathy – in need of an accurate assessment”, JAMA Neurology, 2022; 79: 537-538.
Prager K, i wsp.: „Chemotherapy-induced polyneuropathy in cancer care-the patient perspective”, Support Care Cancer, 2023; Mar 27; 31(4):235.
Zygulska A. L. i wsp.: „Neuropatia obwodowa wywołana chemioterapią”, Neurologia po Dyplomie, 2019, 02.
Artykuł sponsorowany
