Fonoforeza

Fonoforeza to miejscowe wprowadzanie w głąb tkanek związków chemicznych za pomocą ultradźwięków. W trakcie zabiegu na pacjenta działają więc dwa czynniki takie jak fala ultradźwiękowa oraz zastosowany lek.

Podstawy chemiczno-fizyczne

W związku z tym, że cząsteczki leku zostają wprowadzane za pomocą fali mechanicznej, rodzaj ładunku elektrycznego substancji czynnej jest bez znaczenia.

Duże znaczenie natomiast ma postać leku – spełnia ona rolę substancji sprzęgającej. Może on być maścią, kremem, żelem lub płynem, jednak zawsze powinna dobrze przewodzić ultradźwięki. Wybrany lek można z powodzeniem dodać do substancji sprzęgającej (w ten sposób wprowadza się choćby witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – witamina A, D, E). Słowem wyjaśnienia – im większa gęstość substancji sprzęgającej o dużym współczynniku absorpcji, tym wyższe będzie przegrzanie powierzchownych warstw skóry, a co się z tym wiąże – mniejsza zdolność wnikania fal ultradźwiękowych przez skórę. W efekcie można podsumować, że kremy i maści są słabszym przewodnikiem fal niż żele.

Podsumowując, stwierdza się, że skuteczność fonoforezy zależy między innymi od:

• masy cząsteczkowej leku (jest ona odwrotnie proporcjonalna do przenikalności tego leku);
• stężenia oraz rodzaju leku;
• właściwości skóry (jej uwodnienia, ukrwienia, przepuszczalności naskórka);
• ekspozycji na falę (ciągła, pulsująca);
• czasu trwania zabiegu.

Zobacz również: Ultradźwięki w rehabilitacji.

Metodyka zabiegu

Przed przystąpieniem do zabiegu skórę należy oczyścić. Warto ją również ogrzać, ponieważ czynność ta zwiększa ukrwienie skóry, co ułatwia penetrację leku do głębiej położonych warstw. Pacjent powinien znajdować się w wygodnej, stabilnej pozycji, która zapewnia maksymalne rozluźnienie mięśni.

Następnym krokiem jest ustalenie dawki oraz częstotliwości ultradźwięków. W fizjoterapii nie stosuje się częstotliwości większej niż 3 MHz – najpopularniejsze głowice emitują fale ultradźwiękowe o częstotliwości, 800, 1000, 2400 i 3000 kHz. Im większa częstotliwość, tym płytsze przenikanie fal w głąb skóry.

Dawkę określa się w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Wyróżnia się 3 podstawowe dawki:

• słaba – 0,05-0,5 W/cm2
• średnia – 0,5-1,5 W/cm2
• silna – 1,5-2,0 W/cm2

Dawka powyżej 3 W/cm2 wykazuje działanie destrukcyjne na tkanki. Najczęściej stosuje się dawki słabe.

Fonoforeza trwa zwykle od 3 do 5 minut. Jest to czas wystarczający, aby wprowadzić lek w głąb tkanek. Średni czas zabiegu wynosi od 4 do 9 minut, natomiast długi – powyżej 10 minut.

W następnej kolejności na oczyszczonej skórze pacjenta rozprowadza się żel (bądź inną substancję sprzęgającą) i przystępuje do wykonania fonoforezy. Najczęściej zabieg przeprowadza się metodą labilną. To znaczy przesuwając głowicą po skórze ruchami okrężnymi – około 3 sekundy na jedno okrążenie (wolniejsze tempo może doprowadzić do zjawiska tzw. fal stojących).
Należy pamiętać, aby zarówno ultradźwięków jak i fonoforezy nie wykonywać w okolicach kręgosłupa szyjnego powyżej poziomu C4, ze względu na obecność rdzenia przedłużonego.

Po upływie czasu należy oczyścić skórę pacjenta z substancji sprzęgającej oraz ją osuszyć. Niedopuszczalne jest, aby pacjent samodzielnie wykonywał sobie zabieg.

Wskazania

• stany po urazach narządu ruchu (gdy ustąpi zagrożenie krwawienia i wysięku)
• choroby reumatyczne w okresie małej aktywności
• zespoły przeciążeniowe stawów i ścięgien, przykurcze ścięgien oraz mięśni
• zespoły bólowe, np. poamputacyjne
• blizny i bliznowce
• obrzęki

Zobacz również: Kompleksowa terapia obrzęków.

Przeciwwskazania

• ciąża
• choroby nowotworowe do 5 lat od ich wyleczenia
• zaawansowana osteoporoza
• przerwanie ciągłości tkanek w miejscu zabiegowym
• okolice nasad kości u dzieci i młodzieży
• wyniszczenie, bardzo ciężki stan pacjenta
• obecność w ciele metalowych ciał obcych w okolicy zabiegowej
• zakrzepowe zapalenie żył
• znacznego stopnia zaburzenia rytmu serca
• znacznego stopnia zaburzenia krążenia tętniczego
• niewydolność układu krążenia
• ostre choroby zapalne
• infekcje, np. na tle gruźliczym

Bibliografia

1. Mika T., Fizykoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1996.
2. Kasprzak W., Mańkowska A., Fizykoterapia, medycyna uzdrowiskowa i SPA, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.

	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...
	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...