Skala VAS (ang. Visual Analog Scale), jak wskazuje nazwa, jest wizualną skalą analogową służącą do oceny stopnia nasilenia dolegliwości bólowych. Wprawdzie jest to graficzna skala subiektywna, jednak w dalszym ciągu stanowi podstawę oceny bólu u pacjentów na różnych oddziałach i z różnymi schorzeniami.
Jak wygląda skala VAS?
W dokumentacji medycznej skala przyjmuje formę linijki z odpowiednimi oznaczeniami. Początek linijki oznacza brak bólu, środek – ból umiarkowany, zaś końcówka odnosi się do niewyobrażalnie silnego bólu. Skala jest 10-stopniowa. Oznacza to, że 0 odnosi się do całkowitego braku bólu. Wzrasta on wraz ze wzrostem liczb na skali kończąć się niezwykle silnym bólem.
Skala ta, podczas przedstawiania jej pacjentowi, może zostać dodatkowo urozmaicona za pomocą barw. Wówczas początek linijki znaczy się na zielono, środek na pomarańczowo, zaś końcówkę na czerwono. Niekiedy na skali namalowane są minki.
Wszystko to ma za zadanie ułatwić określenie dolegliwości bólowych pacjentowi.
Stosowanie skali VAS
Jeżeli wzdłuż przebiegu linii rozmieszczone są dodatkowo określenia słowne stopnia natężenia bólu, wówczas nazywamy ją graficzną skalą opisową.
Podstawą prawidłowego pomiaru jest to, aby chory dobrze zrozumiał, co oznaczają wartości skrajne. Objaśnienie słowne jest bardzo ważne, ponieważ około 11–25% chorych nie jest w stanie wybrać odpowiedniego dla siebie punktu na linii i uważają tę skalę za nadmiernie skomplikowaną.
Dla dzieci poniżej 5. roku życia oraz osób w wieku podeszłym, szczególnie z osłabionym wzrokiem, zaleca się zastosowanie innych metod pomiarów bólu, np. słownej skali oceny.
Zobacz również: ból a depresja
Słowna skala oceny bólu
Słowna skala oceny bólu – VRS (ang. Verbal Rating Scale) ocenia ból podobnie jak poprzednia skala, jednak w sposób opisowy. Zawiera kolejno ustawione cyfry z przypisanymi do nich określeniami stopnia natężenia bólu.
Jej wadą jest fakt, że określenia te są różnie interpretowane, ponadto chorzy często wybierają wartości skrajne.
Skala VAS a farmakoterapia
Nie powinno się dobierać leków do subiektywnej oceny pacjenta, jednak założono, że w przypadku określenia bólu w skali VAS na:
- 0-3 – podaje się jeden lek z I stopnia drabiny analgetycznej, czyli z grupy leków NLPZ. Może to być np. ibuprofen lub diklofenak;
- 3-6 – podaje się leki z II stopnia drabiny analgetycznej, czyli tak zwane słabe opoidy. Są to np. kodeina czy tramadol. Często podaje się je w połączeniu z lekami grupy poprzedniej;
- 7-10 – podaje się silne opoidy.
Jak jednak wspomniano na wstępie, każdy pacjent posiada inny próg bólu, a sam ból często wiąże się z doznaniami psychicznymi. W efekcie nie należy dobierać leków do podanego przez pacjenta stopnia bólu z wykorzystaniem skali VAS.
Zobacz również: 3 efektywne, domowe sposoby na ból kolana
Podsumowanie
Ból przewlekły wpływa na obniżenie jakości życia w wielu dziedzinach. Sukcesu terapeutycznego nie można określić tylko zmniejszeniem dolegliwości bólowych, ale również stworzeniem warunków do poprawy jakości życia. Rzetelny pomiar i ocena bólu nabiera zatem bardzo dużego znaczenia i stanowi punkt wyjściowy do doboru terapii oraz śledzenia jej postępów.
Bibliografia
- Larysz A., Czapla K., Copik I., Ból jako piąty parametr życiowy, Magazyn Pielęgniarki i Położnej, 6/2013.
- Cepuch G., Wordliczek J., Golec A., Wybrane skale do badania natężenia bólu u młodzieży – ocena ich przydatności, Polska Medycyna Paliatywna, 5/2006.
