Oreksyny to niedawno odkryte neuropeptydy, produkowane w największym stopniu przez neurony umiejscowione w bocznej części podwzgórza. Wstępnie uznawano, że odpowiadają wyłącznie za regulację apetytu. Współcześnie jednak wiadomo, że ich działanie jest szersze i mogą one wykazywać charakter plejotropowy.
Receptory oreksyn
Oreksyna A i oreksyna B należą do polipeptydów, które zwiększają pobieranie pokarmów. Powstają z tego samego genu przez alternatywne składanie RNA. Działają one na dwa receptory. Oreksyny są syntezowane przez neurony umiejscowione w części bocznej podwzgórza. Są one interesujące również dlatego, że mutacja genu jednego z receptorów dla oreksyn wywołuje narkolepsję u niektórych gatunków psów.
Obydwie oreksyny działają na komórki docelowe na drodze aktywacji 2 typów receptorów: OXR1 oraz OXR2. Receptory te należą do nadrodziny receptorów sprzężonych z białkami G. Oreksyna A wykazuje takie samo powinowactwo do obydwu typów receptora, z drugiej strony oreksyna B wykazuje około 10 x wyższe powinowactwo do OXR2. Można zatem stwierdzić, że OXR1 jest receptorem selektywnie wiążącym oreksynę A, podczas gdy OXR2 jest receptorem nieselektywnym, który z takim samym powinowactwem wiąże obydwie oreksyny.
Jakie funkcje pełnią oreksyny?
Przede wszystkim związki te pełnią funkcję neurotransmittera i neuromodulatora. Po wydzieleniu do krwi odgrywają dodatkowo rolę hormonów. Omawiając dokładniej, oreksyny:
- regulują system pobierania pokarmów i wydatkowania energii;
- warunkują prawidłową regulację wydzielania hormonów tropowych, ponieważ wpływają na podwzgórze;
- regulują rytm sen-czuwanie, ponieważ oddziałują na jądro miejsca sinawego.
Ośrodki te pozostają w stosunkach wzajemnie zwrotnych i w związku z tym skutecznie regulują ilość przyjmowanych pokarmów. Wykazano, że ośrodek sytości uaktywnia się tylko okresowo, podczas gdy ośrodek głodu jest aktywny przez cały czas. Łaknienie reguluje tak zwana kontrola krótkoterminowa i długoterminowa. Kontrola krótkoterminowa wiąże się głównie z pobudzeniem ośrodka głodu wskutek zmian stężenia glukozy w krwi tętniczo-żylnej, co równocześnie hamuje ośrodek sytości.
Co to wpływu oreksyn na gospodarkę hormonalną, zauważono, że hamują one syntezę prolaktyny. Mają również wpływ na produkcję i wydzielanie glikokortykosteroidów, hormonu wzrostu oraz hormonów płciowych. Do pozostałych funkcji oreksyny A należą:
- zwiększanie syntezy ATP;
- stymulowanie sekrecji i ekspresji adiponektyny;
- stymulowanie magazynowania trójglicerydów;
- zwiększanie syntezy kwasów tłuszczowych i trójglicerydów.
Podsumowując, oreksyny występują w pęcherzykach synaptycznych neuronów przedzwojowych. Działanie ich ma charakter neuromodulacyjny. Mogą nie tylko zwiększać presynaptyczne wydzielanie przekaźnika, ale także wywierać efekty postsynaptyczne przez otwieranie kanałów wapniowych w błonie komórkowej.
Bibliografia
- Jawiarczyk A., Bolanowski M., Oreksyny – neuropeptydy o działaniu plejotropowym, Endokrynologia, Otyłość I Zaburzenia Przemiany Materii, 3/2010.
- Borodulin-Nadzieja L., Woźniak W., Tumińska A., Całkosiński I., Rola układu oreksynowego I. Regulacja przyjmowania pokarmów, Adv Clin Exp Med, 4/2004.
- Skrzypski M., Udział oreksyny A w regulacji metabolizmu adipocytów oraz ekspresji I sekrecji adiponektyny, Poznań 2013.
Polecane produkty:
|
Omega 3
Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej... |
