Czucie eksteroceptywne ma miejsce w przypadku bezpośredniego kontaktu ciała (receptora) ze źródłem bodźców. Przykładem jest zdolność człowieka do odczuwania bólu, ciepła, zimna, dotyku czy ucisku, czyli bodźców z otoczenia.
Podstawy fizjologii
Bodziec pobudzający narządy odbiorcze charakteryzuje siła, czas narastania i czas jego trwania. Dla powstania wrażenia zmysłowego najważniejszy jest czas narastania siły bodźca – im jest krótszy, tym intensywność wrażeń zmysłowych jest większa. Jeśli bodziec działa o tej samej sile mówimy o zjawisku adaptacji (przystosowania się) receptora. Receptory znajdujące się w skórze adaptują się szybko.
Jednostka czucia to wszystkie receptory połączone z pojedynczym włóknem aferentnym. Przewodzenie impulsów przez włókno nerwowe od jednego rodzaju receptorów jest zgodne z prawem swoistej energii nerwów Johannesa M. Podrażnienie w dowolnym miejscu projekcji czuciowej, włókien lub komórek nerwowych przewodzących impulsy od określonego receptora wywołuje wrażenia zmysłowe specyficzne dla danego receptora.
Droga nerwowa czucia eksteroceptywnego zwana jest inaczej drogą zwojowo-rdzeniowo-wzgórzowo-korową.
Podział eksteroceptorów
Eksteroceptory dzielą się na
- telereceptory;
- kontaktoreceptory.
Telereceptory
Odbierają bodźce nie w bezpośrednim kontakcie, lecz za pośrednictwem określonego nośnika. Może nim być np. dźwięk, światło lub inna fala mechaniczna. Do telereceptorów zalicza się receptory światła (związane ze zmysłem wzroku), dźwięku (związane ze słuchem) i chemiczne (związane z węchem).
Zobacz również: Czucie teleceptywne.
Kontaktoreceptory
Inaczej receptory kontaktowe, odbierają bodźce w bezpośrednim fizycznym kontakcie z ciałem lub substancją, która stanowi źródło bodźca. Działają one wówczas bezpośrednio na powierzchnię organizmu. Kontaktoreceptory występują w skórze i na niektórych błonach śluzowych. Zalicza się do nich receptory dotyku, smakowe, bólowe i temperatury.
Czucie eksteroceptywne – rodzaje
Wyróżniamy 4 rodzaje czucia eksteroceptywnego. Jest to czucie:
- dotyku i ucisku;
- ciepła i zimna;
- bólu powierzchownego;
- smaku.
Czucie dotyku i ucisku
Receptorem czucia dotyku jest ciałko dotykowe (Meissnera), natomiast czucia ucisku ciałko blaszkowate (Paciniego). Gęstość z jaką występują receptory w skórze jest różna dla poszczególnych okolic. Największe zagęszczenie występuje w skórze końca nosa, w opuszkach palców oraz wargach, natomiast najmniejsze w skórze grzbietu, ud i ramion. Okolice o dużej gęstości receptorów wykazują jednocześnie znaczną wrażliwość na dotyk i posiadają dużą reprezentację korową.
Czucie temperatury
Spadek temperatury skóry odbierany jest przez kolbę końcową, z kolei jej wzrost przez głębiej położone ciałka zmysłowe (Ruffiniego). Bodźcem progowym dla receptorów zimna jest spadek temperatury skóry o 0,004 stopnie Celsjusza na sekundę w przedziale od 10 do 41 stopni Celsjusza. Natomiast dla receptorów ciepła jest to 0,001 stopień Celsjusza na sekundę w przedziale od 20 do 45 stopni Celsjusza.
Receptory ciepła i zimna odbierają zmianę temperatury tylko wtedy, gdy temperatura otoczenia różni się od temperatury powierzchni skóry.
Czucie bólu powierzchownego
Ból ten wywołują bodźce uszkadzające skórę, co jest odbierane za pomocą nagich zakończeń nerwowych. Maksymalne czucie bólu występuje w czasie zadziałania energii tylko dwukrotnie większej od progowej, co stanowi zabezpieczenie organizmu przed bodźcami uszkadzającymi.
Hamowanie przewodzenia impulsacji bólowej zachodzi głównie w rogach tylnych rdzenia kręgowego oraz we wzgórzu i w układzie nieswoistym.
Czucie smaku
Za czucie smaku odpowiadają receptory znajdujące się w jamie ustnej, zwane kubkami smakowymi. Odbierają one 4 podstawowe smaki:
- kwaśny;
- słodki;
- słony;
- gorzki.
Komórki receptorowe odbierające czucie smaku zaopatrzone są w wypustki w postaci mikrokosmków skierowanych do otworu smakowego. Komórki smakowe są pobudzane przez substancje rozpuszczone w śluzie pokrywającym błonę śluzową w okolicy receptorów.
Bibliografia
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
