Alergen to antygen wywołujący reakcję nadwrażliwości immunologicznej, czyli alergię. Jego obecność w otoczeniu warunkuje pojawienie się uczulenia, a następnie występowanie objawów chorobowych.
Charakterystyka alergenów
Alergeny to białka lub glikoproteiny o masie cząsteczkowej od kilku do 50 kDa. Posiadają charakter wieloważny, czyli jeden alergen ma od kilku do kilkudziesięciu fragmentów, które układ immunologiczny rozpoznaje. Ponadto alergeny wykazują reaktywność krzyżową. Dotyczy ona przeważnie jednej ich grupy (np. kurzu), ale może także pojawiać się pomiędzy różnymi grupami, np. pyłkami drzew i pokarmami.
Biorąc pod uwagę główną drogę penetracji wyróżnia się następujące alergeny:
- wziewne, np. pyłki roślin czy sierść zwierząt;
- pokarmowe, np. laktoza, gluten;
- kontaktowe, np. nikiel czy chrom;
- jady owadów – najczęściej pszczoły czy szerszenia;
- leki – najczęściej penicyliny, sulfonamidy i neomycyna;
- lateks.
Dodatkowo alergeny wziewne dzieli się ze względu na okres ekspozycji na:
- sezonowe (np. pyłki roślin lub spory grzybów pleśniowych);
- całoroczne (np. roztocze kurzu domowego).
Testy alergiczne
Testy skórne oparte na zjawisku nadwrażliwości natychmiastowej stanowią główną metodę diagnostyczną w alergologii, powszechnie stosowaną do stwierdzenia zależnej od IgE reakcji w obrębie skóry. Alergen wiąże się ze swoistą immunoglobuliną na powierzchni mastocytów i w ten sposób powoduje uwolnienie przez te komórki histaminy, co prowadzi do powstania bąbla i otaczającego go rumienia.
Do testów należy używać alergenów wystandaryzowanych za pomocą metod biologicznych albo rekombinowanych. Jeżeli używa się alergenów niewystandaryzowanych (np. większość leków, lateks) wartość predykcyjna wyników jest niepewna.
Wyniki oznaczeń swoistych IgE dobrze korelują z wynikami testów skórnych, chociaż są od nich mniej czułe (więcej wyników fałszywie ujemnych). Zalety oznaczania swoistych lgE in vitro, w porównaniu z testami skórnymi obejmują:
- brak ryzyka wystąpienia reakcji anafilaktycznej;
- możliwość wykonania badania u chorych, którzy nie mogą odstawić leków wpływających na wynik testów skórnych lub z względnymi przeciwwskazaniami do wykonania testów skórnych, także niezależność od współistniejących chorób skóry lub dermografizmu.
Alergeny do oznaczania swoistych IgE in vitro bywają grupowane w panele (np. alergeny wziewne: sierść zwierząt, pyłki traw, drzew lub chwastów; alergeny pokarmowe: owoce, zboża, mięsa itd.), dzięki czemu można wykryć swoiste IgE skierowane przeciwko wielu alergenom podczas jednego oznaczenia.
Dodatni wynik takich testów oznacza, że u chorego są obecne przeciwciała IgE skierowane przeciwko któremuś alergenowi lub kilku alergenom zawartym w danym panelu. Jeśli konieczne jest precyzyjne ustalenie alergenów, na które pacjent jest uczulony, wykonuje się oznaczenia przeciwciał lgE swoistych wobec poszczególnych alergenów. Natomiast ujemny wynik badania pozwala zrezygnować z wykonywania tych oznaczeń.
Wskazania
Test punktowy wykonuje się w przypadku potwierdzenia podejrzenia, że dany alergen stanowi przyczynę IgE-zależnej reakcji nadwrażliwości. Celem głównym jest wówczas unikanie go lub zastosowanie immunoterapii swoistej.
Natomiast wśród wskazań do przeprowadzenia testów śródskórnych znajdują się ujemne wyniki testu:
- punktowego przy uzasadnionym podejrzeniu, że dany alergen jest przyczyną;
- skórnego punktowego w diagnostyce uczulenia na leki;
- skórnego punktowego u chorych z mniejszą reaktywnością skóry (np. dzieci i osoby w starszym wieku).
Test śródskórny nie jest konieczny, jeżeli wynik testu punktowego jest dodatni.
Immunoterapia swoista
To metoda lecznicza polegająca na wielokrotnym podawaniu stopniowo zwiększanych dawek szczepionki alergenowej w celu wywołania tolerancji immunologicznej i złagodzenia objawów związanych z naturalną ekspozycją na alergen. Powolne uwalnianie alergenu zwiększa bezpieczeństwo leczenia i pozwala wydłużyć okres pomiędzy kolejnymi wstrzyknięciami. Wodne wyciągi alergenowe są mniej bezpieczne, dlatego w Europie ich się nie stosuje.
Immunoterapia podskórna swoista może być stosowana przedsezonowo przez osoby uczulone na alergeny sezonowe, np. pyłki roślin. Z kolei immunoterapia całoroczna stosowana jest przez osoby, u których reakcje immunologiczne wywołuje alergen całoroczny.
Bibliografia
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom I i II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
Polecane produkty:
|
Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach
Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej... |
|
Olej z czarnuszki siewnej w płynie
Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej... |
