Obciążenie względne określa stosunek pomiędzy zapotrzebowaniem na tlen podczas wykonywania określonej pracy, a maksymalnym pobieraniem tlenu przez organizm. Pojęcie to wiąże się zatem z fizjologią człowieka.
Obciążenie względne – charakterystyka
Istnieje wiele definicji opisujących obciążenie względne. Zgodnie z jedną z nich, jest to iloraz zapotrzebowania na tlen podczas wysiłku fizycznego i maksymalnego poboru tlenu przez organizm człowieka. Jego ocena wymaga przeprowadzenia próby wysiłkowej.
Innymi słowy, obciążenie względne to procentowy udział intensywności wysiłku w stosunku do maksymalnych możliwości organizmu (np. % VO2max, % HRmax) lub w przeliczeniu na kg masy ciała (W/kg, VO2max/kg).
Wysoką korelację z wartością względnego obciążenia wykazuje wiele wskaźników różnych narządów i układów takich jak np.:
- wentylacja minutowa płuc;
- pojemność minutowa serca;
- częstość skurczów serca;
- objętość wyrzutowa lewej komory;
- zwiększenie stężenia amin katecholowych we krwi;
- temperatura wewnętrzną;
- zmiany wydzielania niektórych hormonów;
- masa;
- wysokość i powierzchnia ciała człowieka.
Względne obciążenie stanowi kryterium dopuszczalności obciążenia wysiłkowego w pracy zawodowej zarówno ludzi zdrowych, jak i chorych. Poza tym, w oparciu o względne obciążenie można dokonać dokładniejszej klasyfikacji wysiłku niż na podstawie wydatku energetycznego.
Przebieg procesów metabolicznych w czasie wysiłku fizycznego oraz większość wskaźników reakcji organizmu na wysiłek zależy w większym stopniu od wartości względnego obciążenia niż od obciążenia bezwzględnego. Od tego pierwszego zależy ilość mleczanu wytwarzanego w komórkach mięśniowych i jego stężenie we krwi. Dodatkowo liczą się związane z tym zmiany wskaźników równowagi kwasowo-zasadowej.
W związku z tym można dodać, że od tego obciążenia zależą jeszcze:
- tempo zużycia glikogenu mięśniowego i glukozy we krwi;
- wysiłkowy wzrost temperatury wewnętrznej;
- odczucie ciężkości pracy oraz duszności wysiłkowej.
Podział i wyznaczanie
Obciążenie względne można wstępnie podzielić na wysiłki:
- lekkie – < 10 % VO2max;
- średnio ciężkie – 10-30 % VO2max;
- ciężkie – 30-50 % VO2max;
- bardzo ciężkie – > 50 % VO2max.
Na podstawie licznych badań przyjęto, że dla ludzi o małej wydolności fizycznej obciążenie wysiłkiem fizycznym nie powinno przekraczać 30% VO2max. Dla ludzi o średniej wydolności fizycznej wartość ta wynosi 40% VO2max, z kolei dla ludzi o dużej wydolności nawet 50% VO2max.
Wyznaczanie tego parametru wymaga znajomości poboru tlenu (VO2) podczas aktualnie wykonywanego wysiłku przez badaną osobę, a także jej maksymalnego poboru tlenu (VO2max).
Podstawy fizjologii wysiłku dynamicznego
Podstawową miarą intensywności wysiłku dynamicznego jest wielkość wydatku energii w jednostce czasu, wyrażonego w jednostkach mocy (W, kJ/min).
Jeżeli zapotrzebowanie na tlen nie przekracza zdolności pobierania tlenu wielkość wydatku energii można zastąpić ilością pobieranego przez organizm tlenu (l/min lub O2/min/kg masy ciała). Ze względu na to, że częstość skurczów serca wykazuje liniową zależność od intensywności wysiłku i przy takich samych obciążeniach względnych jest u ludzi w tym samym wieku podobna, intensywność wysiłku można dozować w zależności od osiąganej przez badanego częstości skurczów serca, wyrażonej w wielkościach bezwzględnych lub % HRmax.
Wydolność fizyczna oznacza zdolność do ciężkich lub długotrwałych wysiłków fizycznych, wykonywanych z udziałem dużych grup mięśniowych, bez szybko narastającego zmęczenia i warunkujących jego rozwój zmian w środowisku wewnętrznym organizmu. Najlepszym wskaźnikiem wydolności fizycznej jest zdolność pobierania tlenu przez organizm, czyli tak zwany pułap tlenowy (VO2max) zwany też wydolnością aerobową organizmu.
Zobacz również: Obciążenie bezwzględne.
Bibliografia
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
- Karczewski J., Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej dynamicznej – pojęcia, metody, oceny, optymalizacja obciążeń, Akademia Medyczna w Białymstoku.
- Szubert J., Szubert S., Koszada-Włodarczyk W., (i inni), Nowe metody wyznaczania względnego obciążenia wysiłkiem fizycznym organizmu człowieka, Medycyna Pracy, 2/2014.
- Rybak P., Podstawy fizjologii wysiłku dynamicznego i statycznego, Warszawa 2012.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
