Układ współczulny

Układ współczulny (inna nazwa to układ sympatyczny) stanowi większą część autonomicznego układu nerwowego. Zawiera przede wszystkim ośrodki współczulne w rdzeniu kręgowym oraz pień współczulny wraz z jego gałęziami. Ponadto włókna współczulne są głównym składnikiem splotów nerwowego układu autonomicznego.

Lokalizacja ośrodków

Ośrodki współczulne występują w rdzeniu kręgowym począwszy od 8 segmentu szyjnego do 2-3 segmentu lędźwiowego. W rezultacie tworzą one w rogach bocznych istoty szarej rdzenia jądro pośrednio-boczne.

Lokalizacja poszczególnych ośrodków w różnych odcinkach części piersiowej i lędźwiowej rdzenia kręgowego jest bardzo złożona. Z jądra pośrednio-bocznego wychodzą włókna przedzwojowe. Biegną one kolejno przez istotę białą, korzenie brzuszne, pnie nerwów rdzeniowych i gałęzie łączące białe do pnia współczulnego. Tutaj kończą się w jego zwojach bądź biegną dalej do splotów układu autonomicznego.

Zobacz również: Strefy Rexeda.

Układ współczulny – budowa

Pień współczulny układa się po obu stronach kręgosłupa od podstawy czaszki do kości guzicznej, gdzie części obu stron łączą się ze sobą tworząc zwój nieparzysty. Pień ten składa się z szeregu zwojów (tzw. zwoje pnia współczulnego) bardzo zmiennych pod względem liczby, wielkości i kształtu. Przeciętna liczba zwojów wynosi 21-25.

Zwoje pnia współczulnego po obu stronach są połączone ze sobą podłużnymi, krótkimi powrózkami nerwowymi – gałęziami międzyzwojowymi. Natomiast gałęzie poprzeczne łączące pnie współczulne obu stron są zmienne i tylko w dolnych odcinkach pnia współczulnego występują bardziej regularnie.

W efekcie wyróżnia się następujące zwoje:

• szyjne: górny, środkowy, kręgowy i dolny. Ten ostatni łączy się zazwyczaj z 1-2 górnymi zwojami piersiowymi tworząc zwój szyjno-piersiowy;
• piersiowe – leżą na ogół w sąsiedztwie jednoimiennych nerwów rdzeniowych;
• lędźwiowe;
• krzyżowe.

Z pniem współczulnym łączą się również gałęzie pnia współczulnego.

Gałęzie układu współczulnego

Wyróżnia się gałęzie:

• łączące – stanowią zespolenia pnia współczulnego z nerwami rdzeniowymi;
• trzewne i naczyniowe – biegną od splotów klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy lub kierują się bezpośrednio do narządów i naczyń.

Gałęzie łączące odchodzące od nerwów rdzeniowych kierują się przyśrodkowo i wnikają zazwyczaj do odpowiedniego zwoju pnia współczulnego. Wyróżnia się gałęzie łączące białe i szare. Białe zawierają przedzwojowe włókna rdzenne, które rozpoczynają się w komórkach rogów bocznych rdzenia i biegną do pnia współczulnego. Natomiast szare zawierają włókna zazwojowe bezrdzenne, które rozpoczynają się w komórkach zwojów pnia współczulnego i przez nerwy rdzeniowe kierują się ku obwodowi.

Gałęzie trzewne i naczyniowe odchodzą od pnia współczulnego i stanowią unerwienie współczulne naczyń i trzewi. Przeważnie biegną do dużych splotów układu autonomicznego lub do splotów mniejszych, otaczających naczynia krwionośne. Wśród tych gałęzi wielkością wyróżniają się nerwy:

• trzewne piersiowe: większy i najniższy;
• sercowe;
• trzewne lędźwiowe;
• trzewne krzyżowe.

Nerwy trzewne zawierają przeważnie włókna rdzenne. Jednakże obecne są również włókna zazwojowe bezrdzenne wychodzące ze zwojów pnia współczulnego.

Zobacz również: Układ nerwowy.

Czynność układu współczulnego

Układ współczulny działa przeciwnie do układu przywspółczulnego, ponieważ odpowiada za pobudzenie organizmu i uaktywnia się w stanie wzmożonego czuwania. Układ współczulny powoduje:

• zwiększenie częstości i siły skurczu oraz zwiększenie szybkości przewodzenia w układzie przewodzącym;
• rozkurcz naczyń krwionośnych wieńcowych;
• skurcz większości naczyń krwionośnych i wzrost ciśnienia krwi;
• rozkurcz mięśni tchawicy i oskrzeli;
• hamowanie perystaltyki układu pokarmowego;
• skurcz mięśni zwieraczy przewodu pokarmowego;
• hamowanie wydzielania gruczołów żołądka i jelit;
• wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny przez rdzeń nadnercza;
• rozszerzenie źrenicy i szpary powiekowej;
• zwiększone wydzielanie potu.

Można podsumować, że dawniej czynność układu współczulnego umożliwiała przetrwanie osobników w sytuacjach zagrożenia życia, kiedy konieczne było zachowanie szczególnej uwagi lub ucieczka. Natomiast współcześnie układ współczulny uaktywnia się przede wszystkim podczas wykonywania aktywności fizycznej czy w sytuacjach stresowych i wpływających na zwiększenie produkcji adrenaliny.

Zobacz również: Obwodowy układ nerwowy.

Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.