Połączenia kości

Połączenia kości są niezwykle ważne, ponieważ umożliwiają nie tylko poruszanie się, ale także stabilizację całego układu szkieletowego.

Połączenia kości – podział

Z rysu rozwojowego połączeń kości wynika, że występują one w organizmie w 2 zasadniczych postaciach jako:

1. Połączenia ścisłe (nieruchome).
2. Połączenia wolne (ruchome).

Połączenia ścisłe

Są niezróżnicowane, ciągłe i bez szczeliny stawowej. Łączenie poszczególnych części szkieletu odbywa się tutaj przez tkanki i w zależności od ich budowy histologicznej, czyli w zależności od tego, czy materiałem spajającym jest tkanka łączna, chrząstka czy kość.

W anatomii wyróżnia się zatem:

• więzozrosty;
• chrząstkozrosty;
• kościozrosty.

Więzozrosty

Zwane inaczej połączeniami włóknistymi, stanowią pozostałość połączenia mezenchymatycznego zawiązku dwóch odcinków szkieletu. Występują w 4 postaciach, jako więzozrost:

1. Włóknisty – połączenie tworzą krótsze lub dłuższe klejodajne pasma łącznotkankowe, np. więzadło rylcowo-gnykowe;
2. Sprężysty – jako pasma łącznotkankowe, w których włókna sprężyste zastępują włókna klejodajne. Ponadto nadają one tkance żółte zabarwienie. Do więzozrostów sprężystych można zaliczyć np. więzadła żółte między łukami kręgów;
3. Szew – jako cienka, ale bardzo mocna warstwa tkanki łącznej pomiędzy łączącymi się kośćmi. W zależności od kształtu łączących się brzegów kości odróżniamy szew gładki, łuskowy i piłowaty;
4. Wklinowanie – to sposób umocowania korzeni zębów w ścianie zębodołu dzięki cienkiej warstwie tkanki łącznej. Dodatkowo jego odmianą jest szew rozszczepiony lub rowkowy.

Chrząstkozrosty

Zwane także połączeniami chrzęstnymi, ponieważ cechują się połączeniem kości za pomocą warstwy chrzęstnej.

W wieku dziecięcym oraz młodzieńczym takie połączenia są częste i występują w kościach długich między trzonem, a nasadą w postaci chrząstki nasadowej. Materiałem łączącym jest chrząstka szklista, która z wiekiem przekształca się częściowo, bądź całkowicie w chrząstkę włóknistą. W efekcie u dorosłego człowieka z wyjątkiem chrząstki między pierwszym żebrem, a mostkiem nigdzie nie ma chrząstki szklistej.

Kościozrosty

Są najmocniejszym połączeniem kości i powstają z wiekiem przez kostnienie obu pierwszych postaci połączeń ciągłych. Typowym zjawiskiem kostnienia jest ten proces chrząstek nasadowych i szwów czaszki. Również stawy mogą kostnieć, np. w kości krzyżowej.

Patologiczne skostnienie występuje niejednokrotnie po złamaniu kości w stawie.

Zobacz również: Staw rzekomy.

Połączenia wolne

Połączenia wolne, czyli stawy zwie się także połączeniami maziowymi i są one najbardziej ruchome. Także ich budowa jest bardziej złożona niż w nieruchomych połączeniach kości.

We wszystkich stawach można wyróżnić następujące składniki główne:

• powierzchnie stawowe – wolne struktury pokryte chrząstką stawową. Bywają wklęsłe lub wypukłe, a znajomość tego ma szczególne znaczenie w terapii manualnej. W efekcie powierzchnie wklęsłe stanowią panewkę stawową, zaś powierzchnie wypukłe – główkę stawową;
• torebkę stawową – otacza ona cały staw. Można zatem powiedzieć, że łączy końce stawowe kości i odgranicza tym samym staw od otoczenia;
• jamę stawową – szczelinowata przestrzeń wypełniona mazią.

Poza tymi wymienionymi bywają jeszcze inne, niestale występujące składniki, takie jak więzadła stawowe, krążki stawowe łąkotek czy obrąbki stawowe.

Grubość chrząstki stawowej jest różna nie tylko w poszczególnych stawach, ale nawet w różnych miejscach jednego stawu. Ponadto zależy w dużej mierze od tarcia w stawie. W rezultacie najgrubszą chrząstkę stawową można zaobserwować w rzepce.

Zobacz również: Rodzaje kości.

Mechanika stawów

Ruchy w stawach można podzielić na 3 kategorie:

• ślizganie;
• toczenie;
• obracanie.

Te różne rodzaje mogą występować w jednym stawie i rzadko tylko w poszczególnym stawie może się odbywać jeden rodzaj ruchu. Dodatkowo wszystkie ruchy stawów są obustronne.

W utworzeniu stawów mogą brać udział 2 lub więcej kości, w efekcie czego wyróżnia się stawy proste i złożone. Jeżeli składowe części stawu w stosunku do siebie są mało ruchome, to mechanizm nawet w stawie złożonym jest prosty.

Zobacz również: Rodzaje stawów.

Bibliografia

1. Bochene A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.