Urazy stawu skokowego

Urazy stawu skokowego to jedna z najczęstszych kontuzji jakie dochodzą w ciele człowieka. Zrozumienie z czego zbudowany jest ten staw, jak go dzielimy, co na niego działa, biomechanika stawu skokowego to najważniejsze rzeczy, które każdy fizjoterapeuta powinien znać, aby przeprowadzić prawidłową rehabilitację. Zacznijmy więc od początku.

Staw skokowy – budowa

Dzielimy go na część górną i dolną. Staw skokowy górny zwany jest także skokowo-goleniowym, natomiast dolny – skokowo-piętowo-łódkowym oraz skokowo-piętowym.

Staw skokowo-goleniowy (staw skokowy górny)

To staw złożony (czyli staw zbudowany z większej ilości kości niż dwie), zbudowany z trzech kości, które łączą stopę z podudziem. Połączenie wytworzone jest przez obie kości goleni (piszczelową i strzałkową) budujące panewkę stawu oraz przez kość skokową, a mianowicie jej bloczek, który wytwarza część wypukłą stawu.

Więzadła odpowiadające za wzmocnienie torebki stawowej leżą po bokach stawu. Od strony przyśrodkowej więzadło dzieli się na trzy części biegnące do kości łódkowatej, skokowej i piętowej natomiast od strony bocznej więzadło podzielone jest na dwa, które biegną od strzałki do kości piętowej i kości skokowej.

Staw skokowo-piętowo-łódkowy i staw skokowo piętowy (staw skokowy dolny)

To również staw złożony, budują go kość skokowa, piętowa i łódkowata. Panewkę tego stawu tworzą powierzchnie stawowe kości piętowej i łódkowatej, które od dołu uzupełniane są więzadłem piętowo-łódkowym z położoną na nim chrząstką stawową, zaś część wypukła utworzona jest przez głowę kości skokowej.

Wymienione wyżej więzadło wspomaga utrzymanie kości skokowej, a w wypadku jego nadmiernego rozciągania może dojść do powstania płaskostopia podłużnego spowodowanego obniżeniem się głowy kości skokowej.

Do pozostałych istotnych więzadeł, które odpowiadają za stabilizację wysklepienia stopy należą: więzadło podeszwowe długie oraz rozcięgno podeszwowe. Za czynne wysklepienie stopy odpowiadają natomiast mięśnie.

Biomechanika stawu

Staw skokowo-goleniowy należy do stawów zawiasowych, o osi ustawionej poprzecznie, czyli płaszczyzna ruchu zachodzi w płaszczyźnie strzałkowej. Zachodzą w nim ruchy zginania grzbietowego i podeszwowego stopy, a przy ustalonej stopie zachodzi prostowanie i pochylanie goleni (podudzia) do przodu.

Stawy skokowo-piętowo-łódkowy i staw skokowo piętowy tworzą całość pod względem ich czynności. W stawie skokowym dolnym zachodzi ruch odwracania stopy, a mianowicie unoszenie brzegu przyśrodkowego, do którego dochodzi z jednoczesnym zgięciem grzbietowym i przywodzeniem oraz ruch nawracania stopy polegający na uniesieniu brzegu bocznego.

Dzięki swojej budowie staw skokowy może stabilnie, a jednocześnie elastycznie w razie utraty równowagi przez wychylenie boczne ciała przenosić ciężar całego ciała na niewielką powierzchnię stopy.

Urazy stawu skokowego

Najczęściej dochodzi do trzech rodzajów urazów, a mianowicie:

• skręceń;
• zwichnięć;
• złamań.

Staw skokowy jest jednym z bardziej kontuzyjnych stawów naszego organizmu. Najczęściej do urazów tego stawu dochodzi u sportowców, którzy narażeni są na wymuszenie niefizjologicznych ustawień stopy z jednoczesnym ogromnym przeciążeniem. Jednakże każdy z nas jest narażony na kontuzję tego stawu. Wystarczy chwila nieuwagi, poślizg, upadek uderzenie i może dojść do uszkodzeń torebki stawowej bądź więzadeł, a czasami nawet i kości.

Urazy stawu skokowego różnią się w zależności od ich biomechaniki. Poniżej przedstawiono najczęściej występujące kontuzje dotyczące tego stawu.

Uraz supinacyjny

Jest to najczęstszy typ uszkodzeń w stopie i dochodzi do niego w momencie kiedy stopa „ucieka” do środka. Grzbiet przyśrodkowy stopy zostaje uniesiony, a ciężar ciała przemieszcza się na krawędź boczną. Uszkodzone najczęściej zostają elementy stawu od strony bocznej, a mianowicie więzadła:

• piętowo-strzałkowe;
• skokowo-piętowe;
• skokowo-strzałkowe przednie.

Uraz ewersyjny

Szacunkowo dochodzi do niego w 5% przypadków urazu stopy i jest odwrotnością urazu supinacyjneg. Czyli krawędź boczna stopy zostaje uniesiona, a ciężar ciała przemieszcza się na krawędź przyśrodkową. Uszkodzeniu ulegają:

• więzadło piszczelowo-piętowe;
• więzadło piszczelowo-skokowe tylne.

Skręcenia

Są to urazy, które doprowadzają do uszkodzenia więzadeł. Dzielimy je na trzy stopnie:

• I stopnia (naciągnięcie więzadeł) – objawiają się lekkim obrzękiem i niewielkim krwiakiem. Wyraźna jest tkliwość dotykowa i bolesność w stawie;
• II stopnia (naderwanie więzadeł) – dochodzi do wyraźnego obrzęku i dużego krwiaka rozlewającego się czasami na większą część stopy. Tkliwość dotykowa jak i ból są nasilone. Pojawia się również niewielka niestabilność stawu;
• III stopnia (rozerwanie więzadeł) – dochodzi do przerwania ciągłości więzadeł. Objawia się to dużą niestabilnością w stawie, obrzękiem i krwiakiem. Tkliwość oraz bolesność w stawie uniemożliwia jego obciążenie.

Zwichnięcia

Jest to nieprawidłowe przesunięcie się względem siebie kości oraz pozostałych powierzchni wchodzących w skład stawu. Często skutkuje to rozerwaniem torebki stawowej oraz samych więzadeł.

Jest to uraz poważniejszy od skręcenia gdyż zazwyczaj elementy, które uległy przesunięciu nie wracają na swoje miejsce, a rozerwana torebka stawowa leczy się długo.

Taki typ uszkodzenia wymaga niezwłocznego nastawienie, ponieważ pozostawione „samemu sobie” patologicznie ustawione elementy mogą ulec ustaleniu w złej pozycji, które o wiele ciężej nastawić. Leczenie w wypadku nienastawionych części jest już najczęściej operacyjne.

Złamanie

Do złamań w obrębie stawu skokowego najczęściej dochodzi w kościach goleni. Może dojść do złamania jednej lub obu kości. Najczęściej dochodzi do złamania ścinającego kostki bocznej oraz do złamania awulsyjnego kostki przyśrodkowej.

Leczenie

Na samym początku wdraża się postępowanie według metody RICE.

• (R) Rest – odpoczynek, ograniczenie aktywności;
• (I) Ice – schładzanie uszkodzonego miejsca. Najlepiej działa krioterapia dostępna w większości ośrodków rehabilitacyjnych. W warunkach domowych można do tego wykorzystać gotowe, zimne okłady, dostępne w aptekach termożele, bądź mrożonki (doskonale nadaje się do tego groszek, bądź marchewka w kostkach, które elastycznie dopasują się do chorego miejsca i długo trzymają niską temperaturę). Zimno doskonale działa przeciwbólowo oraz zmniejsza stan zapalny jak i obrzęk. Jest to konieczny punkt w przypadku urazu stawu skokowego i nie należy go bagatelizować;
• (C) Compress – ucisk, na szybko w domu można użyć bandaża elastycznego jednak na dłuższą metę polecamy opaski uciskowe dostępne zarówno w aptekach jak i sklepach ortopedycznych;
• (E) Elevation – uniesienie chorej kończyny, powyżej poziomu serca co pozwoli na lepsze gojenie się obrzęku,

Rehabilitacja stawu skokowego

Są to zalecane zabiegi w przypadku urazów stawu skokowego. Przed przystąpieniem do jakiegokolwiek z nich należy skonsultować się z rehabilitantem, który powinien indywidualnie do danego przypadku dobrać odpowiednie leczenie.

Przed przystąpieniem do rehabilitacji powinno się ustalić czy nie doszło do zerwania więzadeł, torebki stawowej ani do pęknięcia w obrębie kości, gdyż tak jak w przypadku skręcenia I i II stopnia szybka rehabilitacja jest wskazana tak w wypadku przerwania ciągłości tych struktur rehabilitację ruchem można wprowadzić dopiero po zagojeniu się chociaż częściowym więzadeł i torebki stawowej.

Gojenie jak najbardziej można wspomóc zabiegami fizykalnymi takimi jak:

• pole magnetyczne;
• biostymulacja laserowa;
• krioterapia;
• kąpiele wirowe (chłodne);
• prądy interferencyjne;
• jonoforezą z lignokainą, jodkiem wapnia.

Po zagojeniu się ewentualnych przerwanych więzadeł etc. można przejść do rehabilitacji ruchowej, manualnej. Leczenie w tym wypadku opierać się będzie na takich zabiegach jak:

• masaż poprzeczny, masaż funkcyjny;
• ćwiczenia stabilizacyjne;
• kinesiotaping.

Dalsze leczenie wprowadzane jest po ustaniu dolegliwości bólowych i ma za zadanie rozciągnięcie mięśni przykurczonych, a następnie ich wzmocnienie. Uzyskać to można poprzez:

• stretching, w szczególności mięśnia trójgłowego, piszczelowego przedniego i tylnego;
• terapię manualną;
• ćwiczenia ekscentryczne (trening z oporem).

	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...
	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Moduszewski A., Wróbel M., Szyszka M., (i inni), Leczenie niestabilności stawu skokowego, J Orthop Trauma Surg Rel Res, 1/2007.
2. Brzeziński P., Mieszkowski J., Kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne w skręceniu stawu skokowego, Journal of Education, Health and Sport, 5/2015.