Dysplazja stawu biodrowego

Dysplazja stawu biodrowego (łac. dysplasia coxae congenita) jest problemem, który pogłębia się wraz z rozwojem stawu biodrowego. Zwykle występuje od urodzenia i dużo częściej u dziewczynek niż u chłopców. Kiedy schorzenie zostanie zdiagnozowane, a leczenie zostanie szybko podjęte, wynik jest zazwyczaj bardzo dobry. Jeżeli jednak diagnoza jest opóźniona, wówczas leczenie jest bardziej złożone i zmniejsza prawdopodobieństwo powrotu do pełnego zdrowia.

Budowa stawu biodrowego

Staw biodrowy złożony jest z głowy kości udowej (zaokrąglona końcówka kości udowej) oraz panewki kości miedniczej (zaokrąglone wydrążenie na kości miednicznej). W prawidłowym, zdrowym stawie biodrowym głowa kości udowej osadzona jest w panewce kości miednicznej. W rezultacie, zarówno głowa jak i panewka są ze sobą w bliskim kontakcie.

Dysplazja stawu biodrowego – charakterystyka

To nieprawidłowość w stawie biodrowym, który zwykle występuje od urodzenia. Dysplazja stawu biodrowego wcześniej nazywana była zwichnięciem stawu biodrowego. Nazwa została zastąpiona, aby lepiej ukazać różne stopnie nieprawidłowości (nie tylko przemieszczenie biodra).

W dysplazji stawu biodrowego dochodzi do zaburzenia w kształcie głowy kości udowej albo w kształcie panewki. Może się również zdarzyć, że zaburzenie będzie dotyczyć struktur podtrzymujących wokół stawu. Sprawia to, że panewka oraz głowa nie są ze sobą w ścisłym kontakcie. Może przyjąć mieć formę:

• łagodną, wówczas występują pewne styki pomiędzy nimi (nadwichnięcie);
• ciężką, brak kontaktu pomiędzy tymi dwoma strukturami (głową i panewką). Nazywamy się to dokładnie dyslokacją.

Przyczyny

Przyczyna dysplazji stawu biodrowego nie jest do końca znana. Istnieją jednak czynniki, które są w stanie przyczynić się do szansy urodzenia się z tym schorzeniem. Tylko u 1 na 75 dzieci występuje czynnik ryzyka tego schorzenia.

Czynnikami ryzyka mogą zatem być:

• historia rodziny – jeśli ktoś w rodzinie np. rodzice urodzili się z dysplazją, wówczas prawdopodobieństwo wystąpienia schorzenia w kolejnym pokoleniu zwiększa się pięciokrotnie;
• płeć – około 8 na 10 przypadków z dysplazja stawu biodrowego to kobiety. Może to wynikać z estrogenu (żeńskich hormonów) i sprawić, że napięte więzadła mogą doprowadzić do tego, że kości będą bardziej skłonne do opuszczenia swojego naturalnego środowiska (umiejscowienia);
• warunki ciąży – niewielka ilość wód płodowych (małowodzie). Zwiększa ryzyko zachorowania, ponieważ dziecko nie jest w stanie poruszać się swobodnie w macicy;
• pozycja narodzin – jeśli dziecko ma złe ułożenie w macicy, może to doprowadzić do ryzyka wystąpienia dysplazji stawu biodrowego. Większość dzieci, które mają złą pozycję rodzi się poprzez cesarskie cięcie. Dzieci te mają 7-krotnie większe ryzyko niż normalnie. Jeśli jednak dziecko ułożone w złej pozycji urodziłoby się naturalnie, wówczas 17-krotnie wzrasta ryzyko dysplazji;
• pierwsza ciąża – około 6 na 10 przypadków dysplazji stawu biodrowego występuje u dziecka z pierwszej ciąży matki. Może tak się dziać z powodu, że macica jest mniej elastyczna niż w momencie kolejnych ciąż. Dziecko ma tym samym mniej miejsca do poruszania się od jego przyszłego, młodszego rodzeństwa;
• inne nieprawidłowości – jeśli dziecko ma porażenie mózgowe, choroby rdzenia kręgowego lub inne zaburzenia układu nerwowego czy mięśniowego, są większe szanse, że urodzi się z dysplazją stawu biodrowego. Częściej to schorzenie mają wcześniaki oraz noworodki o masie większej niż 5 kg.

Częstość występowania

Dysplazja stawów biodrowych występuje u około 1 na 1000 dzieci. Takie statystyki są bardzo powszechne w przypadku tego schorzenia. Jest to spowodowane faktem, że większość niemowląt nienarodzonych leży na lewym boku. To powoduje, że jest większy nacisk na lewe biodro i może spowodować dużo częstszą dysplazję po lewej stronie niż po prawej. U około 2 na 10 przypadków dysplazja dotyka oba biodra.

Dysplazja stawu biodrowego – objawy

Noworodki z dysplazją nie odczuwają bólu. Zaraz po urodzeniu większość dzieci jest badanych przez lekarza w szpitalu. Lekarz, aby dokonać diagnozy będzie zginał stawy kolanowe dziecka wraz z rotacją stawów biodrowych do zewnątrz (jak otwieranie książki).

Dwie najczęstsze oznaki problemów z biodrami:

1. Fałdy skórne pomiędzy nogami niesymetryczne. U około 1 na 4 zdrowych dzieci są nierówne fałdy skóry, więc nie jest to ważne stwierdzenie.
2. Kość udowa może wyglądać na krótszą po jednej stronie. Lekarz może wykonać badanie w celu sprawdzenia tego faktu.

Postawienie diagnozy dysplazji u niemowlęcia jest trudne. Bada się je w pieluszce, powinno być zrelaksowane i najlepiej gdy nie płacze. Pierwsze badanie powinno odbyć się w ciągu 24 godzin od urodzenia. Następnie w czasie kontroli w 6 tygodniu, później 6-9 miesiąc życia itd.

„Niezgrabne” chodzenie u starszych dzieci, powinno być podejrzeniem o dysplazji. Dziecko może również chodzić na palcach. Nie jest to charakterystyczne dla dysplazji, jednak może również opóźnić prawidłowe chodzenie.

Do pozostałych, pewnych objawów dysplazji zalicza się następujące objawy:

• przeskakiwania Ortolaniego;
• wyważania Barlowa;
• ograniczonego odwodzenia.

Z kolei do mniej pewnych, lecz naprowadzających objawów można zaliczyć:

• zwiększoną rotację kończyny do wewnątrz;
• zmniejszoną rotację kończyny do zewnątrz.

Diagnostyka

Staw biodrowy może być niestabilny przy urodzeniu u wielu noworodków, ponieważ tkanki są miękkie i luźne. U większości dzieci biodro jest stabilne w płaszczyźnie strzałkowej, a tkanki miękkie dopełniają tej stabilności (czas 2 miesiące). Czasami po prostu badanie bioder u noworodka powoduje przemieszczenie lub zwichnięcie biodra oraz przeniesienie go do właściwej pozycji i stabilne ułożenie w panewce.

Jeśli w dalszym ciągu utrzymuje się niestabilność, wówczas u dziecka 4 – 6 miesięcznego można wykonać USG. Uzyskamy wtedy obraz, który pozwoli nam ustalić czy jest problem ze stawem biodrowym czy nie.

U dzieci w wieku powyżej 4 – 6 miesięcy bardziej pomocne wydaje się być RTG (zdjęcie rentgenowskie). Różne pomiary wykonywane na zdjęciu (kość miedniczna, kość udowa) pozwolą na ustalenie czy dziecko ma dysplazję stawów biodrowych.

Typy według Grafa

Wyróżnia się 4 typy dysplazji stawu biodrowego według Grafa:

• I – prawidłowy staw biodrowy;
• II – stawy biodrowe fizjologicznie niedojrzałe i dysplastyczne bez decentracji głowy kości udowej w panewce;
• III – stawy biodrowe dysplastyczne z decentracją głowy kości udowej w panewce;
• IV – zwichnięte stawy biodrowe.

Leczenie

Leczenie jest potrzebne jeśli głowa kości udowej pozostaje poza panewką. W tym momencie cały staw biodrowy rozwija się nienaturalnie. Wczesne leczenie rozpoczyna się bardzo wcześnie, bo już po urodzeniu. Daje to większe szanse na wyleczenie i mniejsze prawdopodobieństwo długotrwałych komplikacji.

Celem leczenia jest ustawienie głowy kości udowej w panewce. Pozwali to strukturom dynamicznym (więzadłom podtrzymującym itp.) rozwijać się normalnie.

Jeśli dziecko z dysplazją stawu biodrowego nie jest zdiagnozowane oraz leczone, mogą się wtedy rozwijać dolegliwości takie jak zapalenie stawów biodrowych. Powoduje to ból oraz zmniejsza ruch. Leczenie dysplazji staje się bardziej złożone i zmniejsza się prawdopodobieństwo pełnej sprawności. Ważne żeby podjąć leczenie, nawet jeżeli będzie to późno niż nie wdrożyć go wcale.

Uprząż Pavlika

To urządzenie, które służy do przytrzymywania biodra w prawidłowym położeniu. Często jest to jeden z pierwszych zabiegów stosowanych u dzieci poniżej 6 miesiąca życia. Zwykle wymaga noszenia przez 6 tygodni (dzień i noc). Jeśli dziecko jest małe wówczas nosi uprząż przez 6 tygodni w niepełnym wymiarze godzin. Starsze natomiast noszą ją dłużej (pełny wymiar godzin).

W trakcie noszenia uprzęży wykonuje się USG w celu sprawdzenia czy biodro pozostaje w dobrym położeniu. Uprząż trzyma kończyny dolne w zgięciu w stawie kolanowym oraz w rotacji zewnętrznej w stawie biodrowym, jednak pozwala wykonywać dziecku pewne ruchy. Jedynie nie pozwala wyprostować nóg w kolanach i rotować bioder do wewnątrz. Uprząż jest regulowana, „rośnie” razem z dzieckiem i stabilizuje biodra.

W łagodnych przypadkach dysplazji stawu biodrowego (podwichnięcie) stosuje się z powodzeniem uprząż Pavlika u 9 na 10 dzieci w młodym wieku. Natomiast w ciężkich stopniach (dyslokacja) uprząż jest skuteczna w 8-10 dzieci. Głównym powikłaniem może być jałowa martwica kości. Jest to rzadkie (występuje u około 2 na 100 dzieci leczonych uprzężą), a często występuje, gdy biodro nie jest w prawidłowym położeniu. Jałowa martwica oznacza, że tkanka kostna głowy kości udowej umiera z powodu nadmiernego nacisku na naczynia odżywiające kość.

Redukcja zamknięta

Sposób ten jest używany u dzieci w wieku 6 miesięcy lub kiedy uprząż Pavlika nie była skuteczna. Dziecko do zabiegu zostaje znieczulone oraz uśpione. Wówczas lekarz umieszcza stawy biodrowe w prawidłowych pozycjach, a następnie stosuje gips, aby utrzymać biodra w prawidłowym ustawieniu. Położenie biodra jest na bieżąco sprawdzane podczas zabiegu przy pomocy MRI lub CT. Kończyna dolna pozostaje w gipsie co najmniej 12 tygodni.

Redukcja otwarta

Jeżeli powyższe opcje nie dają rezultatów lub gdy dziecko jest duże, a diagnoza pojawiła się późno, wówczas konieczna jest operacja. Polega ona na owinięciu ścięgien wokół bioder i usunięcie wszystkiego co powstrzymuje biodra od swobodnego ruchu. Gdy kości są w dobrej pozycji, to wszystko wspólnie się wzmacnia tworząc stabilną powierzchnię.

Rehabilitacja

Jednym z najczęstszych błędów w przebiegu leczenia zachowawczego jest nadmierne odwodzenie stawów biodrowych, ponieważ może to prowadzić do wystąpienia jałowej martwicy głowy kości udowej. W związku z tym usprawnianie sprowadza się do oddziaływania na ogólną motorykę dziecka, bez usprawniania miejscowego.

Nie należy pomijać ćwiczeń oddechowych oraz stymulacji, np. metodą NDT Bobath.

Rokowanie

Większość dzieci, u których zdiagnozowano i wdrożono leczenie odpowiednio wcześnie, przed ukończeniem 6 miesięcy, uzyskuje dobre wyniki. Jednak na ogół będą one musiały zostać pod obserwacją, a także będą musiały mieć wykonywane zdjęcia rentgenowskie przez całe dzieciństwo, dopóki ich kości nie uzyskają pełnego wzrostu.

Prognozy są mniej korzystne jeśli diagnoza i leczenie są opóźnione, zwłaszcza gdy dziecko zaczęło chodzić przez rozpoznaniem.

Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Dziak A., Traumatologia Narządu Ruchu, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.