Szukaj
Szukaj

SFTR – zakresy ruchów w stawach

Spis treści

Kolagen naturalny do picia

Kolagen naturalny do picia

SFTR to system pomiaru i zapisu zakresów ruchów w stawach. Charakteryzuje się przejrzystością i dokładnością zapisu za pomocą określonego wzoru. Do wykonania pomiaru niezbędny jest goniometr.

Metoda SFTR

Metoda SFTR powstała pod koniec lat 60. XX wieku.

Źródłem skrótu SFTR są pierwsze litery, określające w języku angielskim odpowiednie płaszczyzny, w których badane są ruchy, czyli:

  • S – sagital (płaszczyzna strzałkowa);
  • F – frontal (płaszczyzna czołowa);
  • T – transverse (płaszczyzna poprzeczna);
  • R – rotation (ruchy rotacyjne).

Zapis systemem SFTR w zwięzły i dokładny sposób opisuje kątowe zakresy ruchów w stawach. Metoda została opublikowana przez ISOM, natomiast w Polsce spopularyzował ją Zembaty.

Zasady badania zakresu ruchomości

Wyniki pomiarów zakresu ruchu są zapisywane za pomocą trzech cyfr według następujących zasad:

  • jako pierwsze zapisuje się ruchy wyprostu, wszystkie ruchy prowadzone od ciała, rotacja zewnętrzna kończyn, odwodzenie, odwracanie, przy badaniu kręgosłupa skłony boczne oraz skręty w stronę lewą;
  • środkowa cyfra przedstawia pozycję wyjściową, w warunkach fizjologicznych jest to zazwyczaj 0;
  • ostatnia cyfra to ruchy zgięcia i ruchy w kierunku ciała, rotacja wewnętrzna kończyn, przywodzenie, nawracanie, przy badaniu kręgosłupa skłony boczne oraz skręty w stronę prawą.

Ruchy we wszystkich stawach mierzone są z pozycji wyjściowej neutralnego zera. Aby sprawdzić zakres ruchomości dla konkretnego stawu, należy przyłożyć goniometr do określonego punktu i nakazać pacjentowi wykonanie danego ruchu. Następnie wystarczy za pomocą ruchomego ramienia goniometru odczytać wynik.

Należy wspomnieć, że metodą można zbadać zarówno czynny, jak i bierny zakres ruchomości.

Czynny odnosi się do zdolności samodzielnego poruszania kończyną podczas ruchu. W efekcie dostarcza fizjoterapeucie informacji dotyczących jakości ruchu, płynności i zdolności pacjenta do poruszania kończyną. Dodatkowo umożliwia stwierdzenie, czy pacjent posiada ograniczenia ruchomości w porównaniu z kończyną zdrową.

Natomiast bierny zakres ruchomości odnosi się do ruchu w stawie, który jest uzyskany przez poruszanie segmentem przez fizjoterapeutę bez udziału pacjenta.

Dodatkowo należy pamiętać, że prawidłowy zakres ruchomości będzie zależał w dużej mierze od wieku pacjenta. To ważne, ponieważ zazwyczaj osoby młode wykazują większą ruchomość w stawach w porównaniu do osób starszych czy w podeszłym wieku.

Sklep Spirulina
Sklep Spirulina

Przykładowy zapis SFTR

Przykładowy zapis SFTR (odnośnie płaszczyzny strzałkowej) dla prawego stawu biodrowego: S 15-0-120,

gdzie: 15 stopni opisuje wyprost stawu, 0 stanowi pozycję wyjściową do pomiaru, a 120 stopni opisuje zgięcie stawu biodrowego. Dodatkowo należy pamiętać, że zawsze badamy kończynę po przeciwnej stronie, aby móc porównać wyniki.

Za pomocą zapisu SFTR można opisywać i z łatwością odczytywać stany patologiczne, ponieważ wskazują na ograniczenia lub zbyt duże zakresy ruchomości. Dla przykładu, zapis dla stawu kolanowego: F 20-0 informuje, że w płaszczyźnie czołowej występuje koślawość wynosząca 20 stopni. Sytuacja przeciwna – F 0-20 wskazuje z kolei na szpotawość stawu kolanowego wynoszącą także 20 stopni.

Przykładowy zapis patologicznego zakresu ruchu palucha wskazujący na koślawość (halluks) wynoszącą 40 stopni prezentuje się następująco: T 40-0.

Pozycje wyjściowe dla kończyny górnej

Poniżej opisano pozycje wyjściowe do pomiaru zakresu ruchomości poszczególnych stawów kończyny górnej. Należy pamiętać, że goniometr posiada dwa ramiona – ruchome oraz nieruchome. W efekcie podczas pomiaru pacjent wykonuje pożądany ruch, a fizjoterapeuta porusza tylko ruchomym ramieniem i odczytuje wynik na skali.

Staw ramienny

  • Zgięcie – pozycja wyjściowa: siad z opuszczonymi wzdłuż tułowia kończynami górnymi. Oś goniometru przyłożona w okolicy guzka większego kości ramiennej, a jego skala kieruje się w przód. Natomiast ramiona goniometru leżą wzdłuż osi długiej ramienia i celują na nadkłykieć boczny kości ramiennej;
  • Odwiedzenie – pozycja wyjściowa: jak wyżej. Oś goniometru przyłożona zgodnie z osią strzałkową stawu ramiennego (od tyłu). Skala przyrządu skierowana w bok, a ramiona ustawione wzdłuż osi długiej tułowia, skierowane w dół;
  • Wyprost – pozycja wyjściowa: leżenie przodem. Oś goniometru przyłożona do okolicy guzka większego kości ramiennej. Skala kieruje się ku górze, z kolei ramiona ustawia się zgodnie z osią długą ramienia;
  • Przywodzenie – pozycja wyjściowa: siad ze zwieszonymi kończynami górnymi. Jeżeli w tej pozycji swobodnie zwieszone ramię przylega do tułowia, oznacza to, że zakres ruchu przywiedzenia jest w normie i wynosi 0 stopni;
  • Zgięcie w płaszczyźnie horyzontalnej – pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyna badana odwiedziona do kąta 90 stopni oparta o podłoże. Oś goniometru przyłożona zgodnie z osią długą prowadzoną przez staw ramienny w dół, do wyrostka barkowego łopatki. Natomiast skala przyrządu skierowana jest ku górze, a jego ramiona ułożone zgodnie z osią długą kończyny górnej;
  • Wyprost w płaszczyźnie horyzontalnej – pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kończyna badana odwiedziona do kąta 90 stopni, oparta o podłoże przy stabilizacji obręczy kończyny górnej. Oś goniometru przyłożona zgodnie z osią długą przechodzącą przez staw ramienny na wyrostku barkowym łopatki. Skala kieruje się ku górze, natomiast oba ramiona – wzdłuż osi długiej kończyny górnej;
  • Rotacja zewnętrzna – pozycja wyjściowa: leżenie przodem, ramię po stronie badanej odwiedzione do kąta 90 stopni, przedramię zwisa swobodnie. Oś goniometru przyłożona na wysokości wyrostka łokciowego kości łokciowej. Skala skierowana ku górze, z kolei ramiona kierują się w dół zgodnie z osią długą przedramienia;
  • Rotacja wewnętrzna – pozycja wyjściowa: jak wyżej. Goniometr ustawiony jest podobnie z tą różnicą, że skala kieruje się w stronę kończyn dolnych.

Staw łokciowy

  • Zgięcie – pozycja wyjściowa: siad z tułowiem opartym o krzesło, przy czym badana kończyna swobodnie zwisa wzdłuż tułowia. Oś goniometru przyłożona na nadkłykciu bocznym kości ramiennej zgodnie z osią poprzeczną stawu łokciowego. Skala kieruje się w przód. Ramię ruchome przyrządu ustawione wzdłuż przedramienia i kieruje się na wyrostek rylcowaty kości promieniowej (przedramię w supinacji), natomiast ramię nieruchome wzdłuż osi długiej ramienia i celuje na guzek większy kości ramiennej;
  • Wyprost – pozycja wyjściowa: leżenie przodem, badana kończyna odwiedziona do 90 stopni, a staw łokciowy ugięty do kąta prostego. Oś przyrządu przyłożona zgodnie z osią poprzeczną stawu łokciowego. Ramię nieruchome zorientowane jest na wyrostek barkowy łopatki, z kolei ramię ruchome należy przyłożyć zgodnie z osią długą przedramienia. Celuje ono  na grzbietową powierzchnię III palca;
  • Odwracanie przedramienia – pozycja wyjściowa: siad z ramieniem swobodnie zwieszonym wzdłuż tułowia, przy stawie łokciowym zgiętym do 90 stopni. Przedramię leży na stole, kciuk celuje w sufit. Oś goniometru ustawiona zgodnie z osią długą przedramienia na wysokości główki III kości śródręcza;
  • Nawracanie przedramienia – pozycja wyjściowa i ustawienie goniometru: jak wyżej, z tą różnicą, że ramię nieruchome przyrządu kieruje się tu  do środka ciała (w stronę przeciwną).

Staw promieniowo-nadgarstkowy

  • Zgięcie – pozycja wyjściowa: siad z ramieniem luźno zwisającym wzdłuż tułowia i zgiętym stawem łokciowym do 90 stopni. Przedramię w odwróceniu leży na stole. Oś goniometru przyłożona na wysokości wyrostka rylcowatego kości łokciowej, zgodnie z osią poprzeczną tego stawu. Skala przyrządu kieruje się ku górze. Ramię ruchome ustawione zgodnie z osią długą V kości śródręcza, natomiast ramię nieruchome zgodnie z osią długą przedramienia i celuje na nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej;
  • Wyprost – pozycja wyjściowa: jak wyżej, przy czym przedramię znajduje się w nawróceniu. Oś goniometru przyłożona na wysokości wyrostka rylcowatego kości łokciowej zgodnie z osią poprzeczną stawu promieniowo-nadgarstkowego. Natomiast skala kieruje się ku górze. Ramię nieruchome ustawione jest zgodnie z osią długą przedramienia i celuje na nadkłykieć boczny kości ramiennej, a ramię ruchome  ustawione jest zgodnie z osią długą V kości śródręcza;
  • Odwodzenie – pozycja wyjściowa: jak wyżej. Oś goniometru ustawiona zgodnie z osią strzałkową stawu w połowie odległości między wyrostkami rylcowatymi obu kości przedramienia. Skala kieruje się do wewnątrz. Ramię ruchome ułożone wzdłuż osi długiej przedramienia, kieruje się na nadkłykieć boczny kości ramiennej, z kolei ramię nieruchome znajduje się wzdłuż osi długiej III palca;
  • Przywiedzenie – pozycja wyjściowa i oś goniometru: jak wyżej. Ramię ruchome wzdłuż osi długiej III palca, ramię nieruchome wzdłuż osi długiej przedramienia, a skala skierowana w bok.

Pozycje wyjściowe dla kończyny dolnej

Badając zarówno stawy kończyny górnej, jak i dolnej należy pamiętać o odpowiedniej stabilizacji, ponieważ osoby badane mają tendencję do kompensowania zbyt niskiego zakresu ruchomości innymi częściami ciała.

Staw biodrowy

  • Zgięcie – pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny dolne wyprostowane. Oś goniometru przyłożona zgodnie z osią poprzeczną stawu na krętarzu większym kości udowej. Ramię ruchome celuje na głowę strzałki, natomiast nieruchome ustawione jest równolegle do podłoża i kieruje się w stronę dołu pachowego;
  • Wyprost – pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kończyny dolne wyprostowane. Przyłożenie osi przyrządu oraz ramion jak wyżej;
  • Odwodzenie – pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny dolne wyprostowane przy stabilizacji miednicy. Oś goniometru przyłożona do kolca biodrowego przedniego górnego. Ramię ruchome wzdłuż osi długiej uda zorientowane na rzepkę, natomiast ramię nieruchome położone na obu kolcach biodrowych przednich górnych;
  • Przywodzenie – pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyna dolna niebadana zgięta w biodrze i kolanie do 90 stopni i podwieszona. Goniometr przyłożony podobnie jak poprzednio, jednak bada ruch przywiedzenia;
  • Rotacja zewnętrzna – pozycja wyjściowa: siad ze zwieszonymi podudziami przy stabilizacji uda do podłoża. Oś goniometru przystawiona do rzepki. Ramię nieruchome ustawione równolegle do płaszczyzny, na której siedzi badany, a ramię ruchome kieruje się wzdłuż osi długiej goleni;
  • Rotacja wewnętrzna – pozycja wyjściowa, stabilizacja i ułożenie goniometru podobnie jak wyżej, jedynie bada się ruch rotacji wewnętrznej.

Staw kolanowy

  • Zgięcie – pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kończyny dolne wyprostowane. Oś goniometru ustawiona w okolicy głowy strzałki zgodnie z osią poprzeczną stawu. Z kolei ramię nieruchome przyrządu wycelowane w krętarz większy kości udowej, a ramię ruchome w kostkę boczną;
  • Wyprost – pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kończyna dolna wysunięta poza podłoże w ten sposób, aby kolano nie było podparte. To ważne, ponieważ można wówczas zbadać przeprost bez konieczności zmiany pozycji. Ułożenie goniometru jak wyżej, z tą różnicą, że skala przyrządu kieruje się w dół.

Staw skokowo-goleniowy

  • Zgięcie podeszwowe – pozycja wyjściowa: leżenie przodem, stopa poza podłożem ustawiona do niego prostopadle. Oś goniometru przyłożona do kostki bocznej, ramię ruchome ustawione równolegle do krawędzi zewnętrznej stopy, z kolei ramię nieruchome celuje na głowę strzałki;
  • Zgięcie grzbietowe – pozycja wyjściowa: siad z podudziami zwieszonymi, stopa lekko oparta o podłoże. Oś goniometru przyłożona do kostki bocznej, ramię ruchome ustawione wzdłuż zewnętrznego brzegu stopy, a ramię nieruchome zgodnie z osią długą goleni;
  • Supinacja – pozycja wyjściowa: jak wyżej. Oś goniometru ustawiona zgodnie z osią strzałkową V palca, a oba ramiona kierują się do środka ciała i leżą na podłożu;
  • Pronacja – pozycja wyjściowa: jak wyżej. Oś goniometru ustawiona zgodnie z osią strzałkową I palca, a oba ramiona kierują się w bok i leżą na podłożu.

Normy zakresów ruchów zgodne z ISOM

Normy opisujące prawidłowy zakres ruchomości dla poszczególnych stawów i odnosząc się do każdej z płaszczyzn zostały przedstawione poniżej:

SFTR normy

SFTR normy 2

Bibliografia

  1. Kujawa J., Badanie układu mięśniowo-szkieletowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011.
  2. Stryła W., Pogorzała A., Rehabilitacja medyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Poznań 2012.
  3. Walaszek R., Kasperczyk T., Magiera L., Diagnostyka w kinezyterapii i masażu, Wydawnictwo Biosport, Kraków 2007.



Polecane produkty:

Zapisz się do newslettera!

Szukaj
Kategorie wpisów
Centrum Fizjoterapeuty
Sklep Fizjoterapeuty
Bezpłatne konsultacje
Kubek dla Fizjoterapeuty
Oferty pracy

Popularne w zdrowie

Zostań z nami

Polecane artykuły

4 odpowiedzi

  1. Panowie, czy możecie powiedzieć początkującemu studentowi w jaki sposób i gdzie dokładnie przykładamy goniometr badając ruchy rotacyjne stopy pronacja i supinacja?

  2. Panie też tu są 😉 oś obrotu – pronacja na paluchu, a supinacja na małym palcu tj przedłużeniu kości śródstopia.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *