Badanie podmiotowe i przedmiotowe

Badanie podmiotowe i przedmiotowe (na potrzeby fizjoterapii) stanowi nieodłączną część każdej pierwszej wizyty u fizjoterapeuty. Niektóre z badań funkcjonalnych oraz pytań powtarza się w trakcie terapii, aby śledzić jej postępy i dokonywać ewentualnych korekt.

Badanie podmiotowe

Zwane także wywiadem. Jego zadaniem jest zebranie ogólnych informacji od pacjenta na temat dolegliwości chorobowych. Część badania podmiotowego powinna składać się z trzech elementów, wywiadu osobowego, chorobowego oraz socjalnego.

Wywiad składa się z 3 części: danych personalnych, informacji na temat chorób i stosowanych leków, a także części socjalnej. Wszystkie one mają bardzo duże znaczenie, ponieważ choroba może wiązać się np. z czynnikami ryzyka w miejscu pracy. Innym przykładem jest konieczność wiedzy, czy pacjent posiada osobę do pomocy czy nie. Jeśli mieszka samotnie, będzie mu można polecić inne sprzęty ortopedyczne i pomoce niż w przypadku zamieszkiwania z rodziną, która zawsze może pomóc.

Wywiad osobowy

• Imię i Nazwisko;
• Wiek;
• Stan cywilny;
• Miejsce zamieszkania;
• Wykształcenie i zawód;
• Przebyte choroby oraz urazy ciała;
• Choroby na tle genetycznym w rodzinie;
• Aktualnie przyjmowane leki;
• Niedawno przebyte poważne zabiegi operacyjne;
• Utrata wagi bez przyczyny.

Wywiad chorobowy

• Kiedy pojawiły się zgłaszane dolegliwości;
• Czynnik sprawczy (może być nieuchwytny);
• Charakter bólu i jego miejsce (parestezje, ból punktowy etc.);
• Ilość podobnych incydentów w przeszłości;
• Inne dolegliwości;
• Ogólny stan zdrowia.

Wywiad socjalny

• Warunki mieszkaniowe (winda, które piętro etc.);
• Czy jest ktoś kto może pomóc w domu;
• Źródło utrzymania.

Badanie przedmiotowe

Jest narzędziem uzupełniającym informacje chorobowe o specyficzne dane dotyczące możliwości organizmu i jego zachowania ruchowego. Wykorzystujemy tutaj dodatkowe metody diagnostyczne takie jak testy kodowe (skale numeryczne) oraz testy instrumentalne.

Testy kodowe służą do subiektywnej oceny oraz do specyficznej oceny według przyjętej skali punktowej (test Lovetta, skala Ashwortha, wskaźnik Barthela, pomiar niezależności funkcjonalnej – FIM, skala uszkodzeń ASIA oraz analogowa skala bólu).

Testy instrumentalne natomiast służą do ilościowej, obiektywnej oceny wyrażonej w jednostkach systemu SI (Międzynarodowy Układ Jednostek Miar). Należą do nich m.in.: test dwóch wag, posturografia, elektrodiagnostyka i chronaksymetria, elektromiografia -EMG, polielektromiografia – PEMG, elektroneurografia – ENG, badanie antycypacji przystosowania postawnego – APA.

Na badanie przedmiotowe składają się badania opisowe, które według najprostszego podziału składają się z kilku części.

Oglądanie

Daje pojęcie o rozwoju fizycznym, budowie i postawie ciała, jakości odżywienia, stanie stawów oraz mięśni, zmianach troficznych, bliznach czy jakichkolwiek zniekształceniach.

Opukiwanie

Pozwala na rozpoznanie różnych zmian na podstawie tzw. odgłosu opukowego zarówno w tzw. jamach ciała zawierających powietrze (jama brzuszna, płuca), jak i w tkankach, w których powietrza nie ma, a szczególnie w tych wrażliwych na mechaniczne bodźce (kości, skóra).

Dotykanie

Dotyczy tkanek głębokich oraz powierzchownych. Pozwala określić punkty bolesne, obrzęki i zgrubienia, bolesne napięcie mięśni oraz tkliwość dotykową.

Osłuchiwanie

Ściśle lekarskie badanie, którego doświadczony fizjoterapeuta również może się podjąć. Badanie pomaga wysłuchać charakterystyczne zjawiska dla prawidłowych oraz nieprawidłowych funkcji narządów klatki piersiowej, jamie brzusznej czy naczyniach tętniczych.

Pomiar struktur anatomicznych

Wykonuje się je za pomocą narzędzi pomiarowych. Waga lekarska wyposażona we wzrostomierz, cyrkiel służący do pomiaru rozpiętości barków, miednicy, przednio-tylnego oraz poprzecznego wymiaru klatki piersiowej, taśma centymetrowa w celu pomiaru osi długiej kręgosłupa, długości względnych oraz bezwzględnych kończyn, obwodu klatki piersiowej, talii i szyi. Jeśli u pacjenta zauważamy nieprawidłowości w kształcie pewnych części anatomicznych ciała, musimy wykorzystać specyficzne techniki i metody pomiarowe.

Ocena funkcji

Wykonuje się za pomocą przyrządów wymienionych wcześniej. Np.: taśmą centymetrową mierzymy ruchomość klatki piersiowej. Wykorzystuje się dodatkowo specjalne narzędzia pomiarowe – spirometr, siłomierz ręczny czy goniometr (kątomierz ortopedyczny) za pomocą, którego wykonujemy pomiary biernych i czynnych zakresów ruchomości w stawach (artrotest – pomiar zakresów ruchu), które zawsze w celu porównawczym przeprowadza się obustronnie.

Pomiar tętna

Wykonuje się je w różnych pozycjach tj.: leżącej, stojącej oraz po wykonaniu danej czynności np.: 20 przysiadów. Różnica, czyli przyspieszenie tętna i czas (liczony w minutach) powrotu do wartości sprzed wykonania danych ruchów jest wskaźnikiem przystosowania się układu krążenia do wysiłku. Tak samo wykonuje się testy wysiłkowe w przypadku pomiaru oddechów oraz ciśnienia tętniczego krwi.

Przyjęte normy tętna wynoszą:

• powolne < 60/min;
• normalne 60-90/min;
• zawyżone > 90/min (świadczyć może o stanie chorobowym).

Norma ilości oddechów 16-18/min (u dziecka 20-30/min).

Próba ortostatyczna

Jest pomiarem różnicy wartości tętna między pozycją leżącą, a stojącą, gdzie tętno w pozycji stojącej mierzy się zaraz po zmianie pozycji z leżącej. Szczegółowo opisana została tutaj: Próba ortostatyczna.

• Dobra tolerancja – zmiana o 6-12/min;
• Zadowalająca tolerancja- zmiana o 14-18/min;
• Stan chorobowy układu krążenia – zmiana > 24/min.

Próba zatrzymania oddechu (czas bezdechu)

Ukazuje wytrzymałość mózgu na niedotlenienie przy stale rosnącej wartości CO2 we krwi.

Pacjentowi poleca się maksymalny wdech z jednoczesnym zatkaniem nosa poprzez uciśnięcie opuszek nosa palcami oraz zatrzymanie oddychania. Badający mierzy czas bezdechu.

• dobry wynik – 90 s;
• średni wynik – 60 s;
• zły wynik – < 30 s (może świadczyć o schorzeniach serca, układu oddechowego).

Oczywiście wykorzystać można wiele różnych, innych testów. Opisane powyżej są tylko niektórymi próbami, które mogą mieć zastosowanie w ocenie fizjoterapeutycznej. Rodzaj zastosowanych prób, ocen, skal zależy od rodzaju schorzenia i jego umiejscowienia.

Zobacz również: Testy funkcjonalne w fizjoterapii.

Podsumowanie

Szczegółowe badanie podmiotowe i przedmiotowe są niezbędne, aby prawidłowo oraz celnie postawić diagnozę. To właśnie diagnoza stanowi punkt wyjścia do dalszego leczenia i rehabilitacji, zatem błędnie wystawiona nie tylko nie polepszy stanu zdrowia pacjenta, ale może nawet zaszkodzić.

Ważną częścią wizyty diagnostycznej są testy funkcjonalne.

Badanie podmiotowe i przedmiotowe powinno zająć wystarczającą ilość czasu, aby uzyskać wszelkie niezbędne informacje. Nie należy przeprowadzać tej części wizyty w pośpiechu.

	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...
	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Kinalski R., Kompendium rehabilitacji i fizjoterapii, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2002.
2. Fiodorenko-Dumas Ż., Baściuk I., Kinezyterapia w praktyce fizjoterapeuty, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2009.